Recently viewed
Please log in to see lots list
Favourites
Please log in to see lots list
Przystępując do opisu fałszywych monet srebrnych, nadmienić muszę, że bardzo pomocnym mi był artykuł, publikowany w roku 1909 w Wiadomościach Numizmatycznych, będący przedrukiem notatek Beyera o stemplach fabrykacji Majnerta. Beyer jednak opisuje jedynie fabrykaty tego największego fałszerza, w czasie gdy i inni rzemiosłem tem się trudnili. Nadto Beyer nie wszystkie używane przez Majnerta stemple nabył. Ostatecznie opisuje on nie monety same, lecz jedynie stemple, i to w stanie takim, w jakim nabył je od Majnerta; opisuje więc szczerby rozmaite i pęknięcia najdokładniej. Opis ten nadzwyczajnie jest cenny, gdyż stempel daje nam nieraz o wiele pewniejsze dane co do sposobu fałszowania, niż moneta nim wybita. — Uważałem jednak za stosowniejsze opisać monety i to najlepsze sztuki, jakie mi się odnaleźć udało. Opisywanie bowiem stempli i to zużytych, do niejasności doprowadzić może. Jasnem jest bowiem, że nim stempel się wyszczerbił, lub pękł, można nim było uzyskać cały szereg sztuk zupełnie beznagannych, i tak też rzeczywiście było. Posiadam w moim zbiorze cały szereg monet bez żadnych pęknięć, inne z mniejszemi, lub mniej licznemi, niż to Beyer opisuje. Z takich powodów mniej doświadczony zbieracz mógłby dojść do zupełnie fałszywego wniosku, że posiadana przez niego moneta jest oryginałem, lub odmiennym rodzajem fabrykatu, gdyż nie widać na niej przez Beyera opisanych błędów. Takich nieporozumień chciałbym uniknąć, opisując nie stemple, lecz wybite niemi monety, wspominając o wyglądzie stempla tylko tam, gdzie tego konieczność wymaga.
5. Półtalarek koronny 1532. Stempel cięty od ręki znajduje się w zbiorze Czapskiego. Widoczne na nim i na bitych nim sztukach wszelkie cechy sposobu powstania. Oryginały nigdy nie istniały, a jako wzór służył Majnertowi niewątpliwie dukat tego samego roku. Bandtkie Nr. 82 i Zagórski Nr. 37 podają tę sztukę, lecz autentyczność mają w podejrzeniu.
6. Talar koronny 1529. Stemple cięte od ręki się dochowały. Jest to wymysł Majnerta, powstały przez powiększenie szóstaka, którego jest też wierną kopją. Całość starannie wykonana. Beyer podaje, że strona popiersiowa pęknięta, co się z moją sztuką nie zgadza, bo jest zupełnie nieuszkodzona. Natomiast strona odwrotna jest u Beyera pęknięta na całej średnicy. Jest to dowód słuszności mej zasady, że lepiej opisywać monetę, niż stempel.
7. Talar koronny medalowy 1533. Przy tym talarze dłużej zatrzymać się musimy i największą ostrożność przy kupnie tej zawsze bardzo wysoko cenionej sztuki zalecać. Istnieją oryginały bite w złocie i srebrze, stare sztuki lane, nowożytne odlewy, bardzo udany fabrykat Majnerta, drugi robiony według Kostrzębskiego przez Fajna, trzeci przez Majnerta ojca, na obstalunek Biernackiego i zdaje się jeszcze jakiś czwarty niewiadomego pochodzenia.
Odmiana A. fabrykacji Majnerta, powstała przez wbicie odlewu. Następnie jednak stempel był bardzo starannie od ręki poprawiony; jest to też jedno z najlepiej udanych dzieł tego fałszerza. Od oryginału różni się przedwszystkiem trzema niedokładnościami: Pod popiersiem Zygmunta Augusta czytamy zamiast FILIVS EILIVS;
nadto nad słowem tem powinien być w liściach girlandy otokowej sierp Decyuszów. Oba te błędy są zapewne błędami odlewu, które przy ręcznem poprawianiu stempla zapomniano usunąć. Ostatecznie przy tarczy Rusi (z lwem) widzimy błąd, powstały zapewne przypadkowem uderzeniem dłutka.
Odmiana B. Nie mamy pewnych danych, kto stemple do tego fabrykatu robił. Kostrzębski wspomina, że oprócz Majnerta i Fajn w Mińsku talara tego fałszował. Pewne tej sztuce z sztukami z Mińska pochodzącemi wspólne cechy przemawiają za tem, że to rzeczywiście robota Fajna. Sztuka bita stemplem ciętym od ręki dość starannie, lecz litery bardzo nierówne; mianowicie litera M w słowie SIGISM jest podpadające duża i niekształtna. I tu jak na poprzedniej odmianie, braknie sierpa Decyuszów.
Odmiana C. Obstalowana przez Biernackiego i bita stemplem ciętym od ręki przez Majnerta starszego. Bardzo to nieudolnie wykonany falsyfikat, nie trudny do rozpoznania nawet niezbyt doświadczonemu zbieraczowi. Jak do tej sztuki, tak i do poprzedniej odmiany służył zapewne jako wzór bardzo źle wykonany rysunek z dzieła Czackiego. Odmiany tej mało sztuk wybić musiano, gdyż do najrzadszych należy.
Odmiana D. Podajemy ją jedynie dla dokładności, lecz nic o niej powiedzieć nie możemy, gdyż znana nam jedynie z odbitki znalezionej w zbiorze ś. p. Bartynowskiego. Przypomina bardzo odmianę A, z pewnemi różnicami w wyglądzie wieńców otokowych.
8. Talar medalowy 1533 — 40. Do strony z popiersiem Zygmunta I użył Majnert stempla poprzedniego talara; do strony z Zygmuntem Augustem zrobił stempel cięty od ręki. Stempel ten jest obecnie w zbiorze Czapskiego. Są rozmaite starsze i nowsze odlewy tego talara, niektóre bardzo starannie poprawione cyzelowaniem.
8 a. Talar ten długo za fałszywy uważano i dopiero odnalezienie złotego, bitego egzemplarza w starym zbiorze książęcym w Gocie, doprowadziło do uznania, że i oryginały istnieją.
9. Talar koronny 1535. Stempel cięty od ręki przez Majnerta znajduje się w zbiorze Czapskiego. Talar to zupełnie zmyślony. Jako wzór do popiersia służyć mógł dukat 1528, a na stronę odwrotną niewątpliwie dwuzłotówka z roku 1533. Jest to właśnie ten talar, którego autentyczności broni w swem dziele Bandtkie. Podaje on, że talar jest piękny na całej szerokości strony odwrotnej. Beyer w swoim opisie stempla podaje kilka pęknięć. Posiadam więc wyjątkowo dobrą sztukę, gdyż ani sama nie jest pęknięta, ani też śladów pęknięcia stempla nie widać. Poza sztukami bitemi istnieją i robione z nich bardzo dobre odlewy.
10. Szóstak litewski 1547. Stemple lane zapewne wprost z oryginału, nie wiadomo przez kogo robione. Beyer zalicza je do fabrykatów Majnerta. Wszystkie sztuki, które widziałem, bardzo płytko bite i widać na nich ślady bardzo wielu pęknięć stempla. Oryginały znane jedynie ze zbiorów Czapskiego i Sobańskiego.
11. Szóstak litewski 1562 (duży z półgroszków świdnickich). Stempel Majnerta znajduje się w zbiorze Czapskiego, zrobiony widocznie wbiciem odlewu. Ponieważ oryginały same są płytko bite i zwykle z powodu złej jakości srebra wytarte, zatem i odlew i stempel udać się dobrze nie mogły. Falsyfikaty na stronie odwrotnej wypukłe, zwykle większe niż u oryginałów, które w każdym większym zbiorze się znajdują.
12. Półtalarek koronny 1546. Tylko stempel strony głównej, cięty od ręki, jest w zbiorze Czapskiego. Wymysł to Majnerta, w tym samym rodzaju, co talar 1547. Jak wiadomo, za panowania Zygmunta Augusta monet koronnych nie bito. Bandtkie Nr. 125 i Zagórski Nr. 83 podają tego półtalarka, lecz wątpią o jego autentyczności.
13. Półtalarek litewski 1564. Stemple Majnerta, cięte odręcznie, są w zbiorze Czapskiego. Strona popiersiowa jest wymyślona przez fałszerza, strona odwrotna służyła także do bicia następnej sztuki i pewnie także Nr. 15. Bandtkie podaje jako autentyczny, Zagórski jako fałszowany i nie myli się, bo oryginały nie istnieją.
14. Półtalarek litewski 1564. Tego samego jest pochodzenia, co poprzedni; stempel strony z monogramem zachowany, a strona odwrotna ta sama, co na poprzednim. Jest to naśladowanie talara (t. z półkopka) tego samego roku. Jedyna sztuka, którą niektórzy za oryginał uważają jest we Wiedniu — nie mogłem nabrać przekonania o jej autentyczności.
15. Półtalarek litewski 1565. Chociaż stempli tej sztuki nie posiadamy, jest ona niewątpliwie tego samego pochodzenia, co poprzednie. Oryginały nieznane i zapewne wcale nie istnieją.
16. Talar koronny 1547. Stemple w zbiorze Czapskiego są cięte starannie odręcznie przez Majnerta, ale wybite niemi sztuki wszelkie cechy tej fabrykacji noszą. Pomimo tego Bandtkie uważa je za autentyczne tak samo jak i hr. Raczyński, który talara tego pomiędzy medalami w dziele swoim pomieścił. Majnert tworząc go, dwa historyczne błędy popełnił. Za panowania Zygmunta Augusta nie bito monet koronnych, o czem wspominaliśmy już przy półtalarku Nr. 12. Nadto stronę odwrotną zanadto bezmyślnie skopjował z wymyślonego także talara Nr. 6. Jeżeli na tym talarze Zygmunt I umieścił na jednej z pięciu tarczy herbowych, herb austrjacki swej matki, to byłby Zygmunt August niewątpliwie zrobił tak samo i umieścił herb królowej Bony — smoka, a nie herb austrjacki swej babki. Najlepszy dowód, że tak być powinno, dają nam talary medalowe 1533, gdzie z jednej strony jest herb austrjacki, z drugiej smok. Sztuka zresztą dobrze wykonana i okazała.
17. Talar koronny 1564. Stemple są zachowane. Jest to o tyle interesująca sztuka, że każda strona odmiennie uzyskanym stemplem bita. Strona popiersiowa, skomponowana przez Majnerta, ciętym od ręki stemplem, bita. Do strony odwrotnej użyto stempla następnego talara — półkopka, zrobionego za pomocą wbicia żelaznego odlewu.
18. Talar — półkopek 1564. Stemple Majnerta w zbiorze Czapskiego. Obie strony są uzyskane przez wbijanie odlewu, lecz nie bardzo udane. Na stronie monogramu powinny być pomiędzy liczbami roku wyraźne czterolistne znaki, które na fałszywych sztukach zamieniły się przez złe wbicie w niekształtne kropki. Strona odwrotna ta sama, co przy poprzednim. Spotykałem dość często dobrze odlane sztuki. Oryginał znajduje się w każdym większym zbiorze.
19. Talar półkopek 1546, podobny do poprzedniego, ale bez wieńców otokowych po obu stronach, miał się znajdować w jakimś zbiorze, ale nic pewnego o nim dowiedzieć się nie mogłem. Stempel strony herbowej jest w zbiorze Czapskiego zachowany i zrobiony wbiciem odlewu, coby było dowodem, że oryginał istnieć musiał. Oprócz braku wieńca różni się od porzedniego i tem, że pomiędzy liczbami roku niema żadnych punktów ani kwiatów.
20. Fałszywa kontramarka 1564. Drobne to, ale bardzo ważne fałszerstwo Majnerta. Zygmunt August, jak wiadomo, mając z Neapolem i Hiszpanją rozrachunki o spadek po matce, odbierał go częściami tylko i to w talarach i półtalarkach Filipa II i Karola V. Chcąc oszczędzić sobie kosztu przebijania, a nadać monetom tym kurs legalny w Polsce, kazał je kontrasygnować monogramem swoim z rokiem 1564. Półtalarki te nie są pospolite, a talary zupełnie rzadkie. Dlatego też fałszerz pomagał sobie w ten sposób, że kontrasygnował odlewy lub też monety innych państw (np. saskie), w czasie, gdy oryginalną kontramarkę spotykamy jedynie na powyżej wymienionych monetach. Różnicę pomiędzy kontramarką fałszywą a oryginalną dojrzy się szkłem powiększającem bez trudności. Polega ona na odmiennem związaniu liter S i A w monogram i odmiennem dolnem zakończeniu litery A. Są dwie odmiany fałszywej kontramarki. Stempel do jednej z nich zachowany jest w zbiorze Czapskiego.
21. Talar gdański 1567. Wspomnieliśmy już o powstaniu tego talara, mówiąc o fałszerzach na stronic 43. Dla pouczenia studjujących fałszerstwo monet, zajmująca to sztuka. Strona główna bita stemplem ciętym od ręki przez medaliera Hecknera na obstalunek Tysa. Bardzo starannie wykonana, nosi jednak wszelkie cechy ręcznej roboty, mianowicie w niejednostajnym kształcie liter. Strona odwrotna bita znalezionym starym stemplem. Talary te do rzadkości należą, gdyż Tys tylko 16 sztuk wybić kazał. Zwykle są stemplowe — co u sztuk Majnerta nigdy nie spotkałem. Oryginały posiada jedynie Ermitaż i zbiór gimnazjum w Gdańsku.
22. Ten sam fałszowany przez Majnerta. Stemple są w zbiorze Czapskiego. Beyer opisuje, jak gdyby stempel zrobiony był z lichego odlewu z oryginału. Nie śmiem stanowczo przeczyć, ale mam wrażenie, że tak samo mógł to być odlew z talara Tysa. Moja sztuka bita jest stemplem bez pęknięć. Całość bardzo płytka i nieudana.
23. Ten sam, zupełnie odmienny w rysunku od poprzedniego, bardzo licho i płytko bity, niewiadomego pochodzenia. Jedyny znany mi egzemplarz jest w moim zbiorze.
24. Donatywa gdańska bez roku. Chociaż to nie moneta, umieszczam tu tę sztukę, bo nieraz już półtalarkiem zwaną była. Stemple, cięte odręcznie przez Majnerta, są zachowane. Wzorem do strony głównej była nowa odbitka zrobiona starym oryginalnym stemplem, do dziś dnia zachowanym. Ale jakaż różnica pomiędzy robotą Majnerta, a śliczną, niezmiernie delikatnej i artystycznej roboty odbitką starym stemplem! Opuszczone wszelkie drobne ozdoby tak pancerza, jak i korony. Miecz oryginału ma na całej prawie długości trzy linje — na fałszywej sztuce jedną. Oryginał większy o dwa milimetry. Stronę odwrotną robił Majnert z rysunku, bo trudno przypuszczać, by mu jedna dotąd znana autentyczna sztuka, znajdująca się w Gdańsku, dostępną była. Rysunki we wszystkich polskich dziełach są niedokładne.
25. Denar litewski 1583. Sztuka ta jest w zbiorze Czapskiego, bita jakoby stemplem uzyskanym za pomocą „wykwaszania“. Jedyna to sztuka tego rodzaju, którą zdarzyło mi się widzieć. Oryginały niesłychanie rzadkie znane są z lat 1581 i 1582.
26. Szóstak litewski 1585. Tylko stempel strony odwrotnej, cięty odręcznie dochował się. Całej wykonanej sztuki nigdy nie zdarzyło mi się spotkać. Sądząc po stemplu, wykonanie dość niedbałe; litery bardzo nierówne, liczba VI pod koroną zupełnie nieudana. Całość nietrudna musi być do odróżnienia od bardzo ładnie bitych szóstaków litewskich z roku 1581 i 1585. Co mogło spowodować Majnerta do podrabiania tej wcale nierzadkiej sztuki, trudno wiedzieć. Może strona popiersiowa, nam nieznana, miała jakie przez niego skombinowane osobliwości.
27. Półtalarek koronny bez roku. Stemple, cięte odręcznie przez Majnerta, zachowane. Jako wzór służył zapewne jakiś niebardzo dokładny rysunek półtalarka 1583 z literami I — D pod tarczą herbową. Litery te na sztuce Majnerta zastąpione zostały trójkątem, nie mającym żadnego sensu; rok opuszczony. Oryginały bez roku znane są jedynie ze zbiorów ks. Radziwiłłów w Nieświeżu i ks. Czartoryskich w Krakowie. Beyer i Kostrzębski notują, że i Fajn półtalarka tego fałszował, może więc dwie odmiany istnieją. Ja tylko sztuki Majnerta spotykałem.
28. Talar koronny 1578. Stempli, do bicia talara tego użytych, nie posiadamy, nie ma więc pewności, komu dzieło to przypisać. Z powodu dużego podobieństwa popiersi i techniki wykonania z talarem następnym musimy Majnerta o autorstwo posądzić. Ponieważ oryginał zupełnie nieznany, zatem stemple cięte są od ręki, a za wzór służyła zapewne rycina z wydanego w roku 1604 dzieła Adama Berga. Popiersie, kształtu nigdy nie widzianego, bardzo niezgrabnie wykonany herb Wieniawa, nierówność liter, to wszystko zdradza fałszerza. Być może, że dwie odmiany istnieją, gdyż posiadam sztukę, wprawdzie laną i mocno cyzelowaną, ale tak odmienną od poprzedniej, że trudno przypuścić, by te zmiany przez cyzelowanie powstać mogły, n. p. kształt tarczy z herbem Batorych, ogon orła itd.
29. Talar koronny 1579. Stemple Majnerta, cięte od ręki, są zachowane. Bandtkie i Zagórski talara tego za autentycznego uważali, a błąd ich dopiero przez nabycie stempli Majnertowskich przez Beyera odkrytym został. Sztuka w wykonaniu podobna do poprzedniej; zupełnie nie wiadomo, skąd Majnert wzór mógł wziąć, bo ani rysunki, ani oryginały talara takiego znane nie są nikomu. Zapewne więc cały talar jest wymysłem fałszerza. Umieszczenie na stronie odwrotnej liter P — Z Piotra Zborowskiego, jest pomyłką historyczną, gdyż Zborowski dopiero w roku 1580 urzędowanie rozpoczął.
30. Talar koronny 1580 z rokiem nad głową króla i orłem na stronie odwrotnej. Stemple Majnerta uzyskane wbiciem odlewu są zachowane. Nadzwyczajnie starannie dłutkiem poprawiane, tak, że zdarzają się sztuki wprost świetnie oryginał naśladujące, ślady tego poprawiania jednak w kształcie liter widoczne, a cały rysunek znacznie płytszy od oryginałów. Talar ten jest jednym z najczęściej napotykanych fałszerstw Majnerta; bywają i podwójnej wagi, także odlewy, nawet lekko złocone. Kostrzębski podaje, że i Fajn talary te fałszował; rzeczywiście posiadam sztuki bite, nie identyczne z Majnertami, są jednak gorszej roboty i w niczem nie przypominają dobrze zwykle wykonanych fałszerstw Fajna. Może więc Majnert dwa zrobił stemple, z których jeden mniej się udał. Oryginał tego talara w zbiorze Czapskiego.
31. Talar koronny 1580 z I — R i herbem Glaubicz, rok po obu stronach korony nad herbami. Sztukę tę przypisuje Kostrzębski Fajnowi i przyznać mu rację możemy, gdyż nie mamy żadnych danych, by i Majnert talara tego fałszował. Jest to kopja jednej z licznych, lecz zawsze niezmiernie rzadkich odmian talarów z roku 1580. Nigdy się z tą sztuką nie spotkałem i znam ją jedynie z odbitki, danej mi przez Wł. Bartynowskiego. Sądząc po tej odbitce, stempel jest cięty odręcznie, a sztuka całym wyglądem falsyfikaty Fajna przypomina.
32. Talar koronny 1581. Stemple, cięte od ręki przez Majnerta, istnieją. Talar ten jest, jak poprzedni, kopją jednej z odmian z roku 1580 i tylko rok zmieniony. Oryginały nie istnieją, a niesłychanie rzadkie talary tego roku są z herbem Przegonią Jana Dulskiego, w czasie, gdy sztuki Majnerta z herbem Glaubicz, jego poprzednika.
33. Talar litewski 1585. Czapski (Nr. 7233) podaje jako prawdopodobnie fabrykat Fajna; Kostrzębski stanowczo to samo twierdzi. Wierna to kopja niezupełnie dokładnego rysunku Zagórskiego bita stemplem bardzo starannej, odręcznej roboty. Nie zgadza się ze znanym nam w czterech zbiorach oryginałem w rozmaitych drobnych szczegółach. Na stronie głównej berło na oryginale jest w końcu skrzywione, na fałszywym jest proste. Na stronie odwrotnej na oryginale w słowach VOL i LIVO litera L ma bardzo krótką część dolną, tak, że prawie jak I wygląda, na fałszywym L jest normalne; korona nad herbami ma dna cieniowane zamiast, jak na oryginale, puste. Uwzględniając, że sztuka jest bita stemplem ciętym od ręki, przyznać musimy, że Fajn w sztuce medalierskiej i staranności Majnerta przewyższył.
34. Półtalarek koronny 1626. Stempel opisuje tak Beyer, jak i hr. Czapski, jako zrobiony przez Majnerta za pomocą wbicia odlewu, nie wykończony i z niedobitym rokiem. Wykonanej sztuki, którą posiadam, widocznie nie widzieli. Jest ona niewątpliwie tym właśnie stemplem wybita, na co wskazuje zgrubienie całego lewego brzegu strony popiersiowej, a nadto na stronie odwrotnej są w tem miejscu, gdzie złote runo być powinno, dwa ozdobne krzyżyki. Stempel ten zrobiony być musiał odlewem półtalarka 1628, a 8 zmieniona na 6. Może Majnert, wybiwszy 1626, chciał jeszcze inny rok w stemplu zrobić i zamiaru tego nie wykonał; dlatego stempel dostał się Beyerowi bez roku, tj. bez dwóch jego ostatnich liczb. Oryginały z roku 1626 nieznane.
35. Półtalarek koronny 1628. Żaden z dawniejszych numizmatyków o nim nie wspomina. Sztuka z mego zbioru jest typowym okazem mennicy Majnerta, bardzo starannie od ręki ciętym stemplem bita. Oryginały nie należą do rzadkości i w każdym większym zbiorze po kilka odmian literowych znajdziemy. Nietrudno więc sztukę wątpliwą z oryginałem porównać.
36. Talar koronny 1587 podaje Kostrzębski jako fabrykat Fajna, lecz bez objaśnienia, która odmiana. Nigdy z sztuką taką się nie spotkałem.
37. Talar koronny 1590. Stemple, cięte od ręki przez Majnerta, są zachowane, a sztuki niemi bite mają wszelkie cechy swego pochodzenia. Na dole, w napisie otokowym strony odwrotnej, zamiast znaku haków, czworobok przecięty dwiema kreskami — nie wiadomo, co ma oznaczać. Oryginały znamy trzy, u Potockiego, Radziwiłła i w Gocie.
38. Talar koronny 1592, z królem w całej postaci. Czapski Nr. 1724 podaje jako fabrykat miński, tak samo i Kostrzębski. Oryginały znane jako sztuki bite w złocie w zbiorach Czapskiego, Potockiego i we Wiedniu.
39. Talar koronny 1600. Stempel Majnerta zachowany, zrobiony został przez wbicie odlewu, nie dość jednak dokładnie wykończony. Na stronie głównej oryginału są w legendzie pomiędzy słowami same gwiazdki, na fałszywym kropki D : G : POLO i po SVECIAE ani kropki, ani gwiazdki. Monogram L na stronie głównej, pod popiersiem i stronie odwrotnej, pod koroną zupełnie niewyraźny. Oryginały w złocie u Czapskiego, w srebrze w Ermitażu i u Sobańskiego.
40. Talar medalowy 1627 podaje Bayer jako falsyfikat odstąpiony hr. Michałowi Tyszkiewiczowi. Stemple się nie dochowały; nigdy z tym talarem fałszowanym się nie spotkałem.
41. Talar medalowy 1629. Stemple Majnerta zachowane. Bardzo są starannie, chociaż trochę za płytko cięte od ręki. Na stronie głównej liczba 6 w roku powinna mieć ogonek w górę podniesiony, a nie na dół wycięty: Górna część liczby 2 powinna być mniejsza niż dolna, zamiast odwrotnie. Na stronie odwrotnej sztuk oryginalnych pola puste w tarczach herbowych są matowe (groszkowane), na sztuce fałszywej zupełnie gładkie. Oryginały znane z kilku zbiorów.
42. Talar medalowy 1630. Stemple Majnerta zachowane. Do strony z monogramem służył stempel, cięty od ręki, nadzwyczajnie wiernie, lecz płytko; różnice z oryginałem są tak drobiazgowe, że opisać się nie dadzą. Strona odwrotna, bita stemplem uzyskanym przez wbicie odlewu, wieniec otokowy jednak robi wrażenie jakby odręcznie był zrobiony. I tu różnice z oryginałem bardzo drobiazgowe, tak, że najpewniejszym sposobem rozpoznania pozostanie jedynie porównanie z oryginałem, znajdującym się w każdym pokaźniejszym zbiorze.
43. Talar medalowy, bez roku. Stemple uzyskane przez wbicie odlewu nie udały się i są bardzo płytkie. Ponieważ oryginalne sztuki, bite w srebrze, są nieznane, przypuszczać można, że odlew z sztuki złotej i pogiętej został zrobiony. To też i sztuki fałszywe mają powierzchnię nierówną. Bite w złocie oryginały znane są ze zbiorów Czartoryskiego, Sobańskiego i Potockiego.
44. Talar miasta Rewia 1598. Stemple Majnerta zachowane; uzyskane wbijaniem odlewu. Oryginału Potockiego.
45. Kopiejka rosyjska Władysława IV. Zachowany jest stempel Majnerta strony ze św. Jerzym.
46. Półtalarek koronny 1642. Stemple Majnerta zachowane. Zrobione zostały przez wbicie odlewu. Litery, miejscami trochę poprawiane, całość płytka, lecz na ogół tak udana, że tylko porównanie z nie nadto rzadkim oryginałem może zupełnie pewne dać wskazówki.
47. Półtalarek koronny 1647. Najzupełniej identyczny z poprzednim i bity niewątpliwie tym samym stemplem. Ponieważ przy roku 1642 dwójka jest kształtu Z, przypuszczać można, że Majnert wybił wpierw rok 1647 z siódemką kształtu 7, a potem zmienił w stemplu na Z dorabiając dolną część. Półtalarki z roku 1647 znane są, ale mają litery mennicze G — P (Gerhard Pirami — Kraków) a nie jak półtalarki 1642 G — G i znak haków (Krzysztof Guttmann — Bydgoszcz). Przez zbyt łatwe fałszerstwo popełnił więc Majnert błąd historyczny. —
48. Półtalarek koronny bez roku. Stempel Majnerta strony odwrotnej zachowany, powstał przez wbicie odlewu; następnie w stemplu zatarto rok, a zamiast G — G zrobiono I — I, inicjały Jakób Jacobsohna, kierownika mennicy. Do strony głównej użył Majnert stempla poprzednich dwóch sztuk. Tego rodzaju półtalarki, bez roku, w oryginałach dotąd nieznane, zapewne nie istniały.
49. XXX Groszy koronnych 1665. Stemple Majnerta zachowane, uzyskane przez wbicie odlewu, wypadły tak bardzo płytko, że nie potrzeba wielkiego doświadczenia, by rozpoznać, że ma się ze sztuką fałszywą do czynienia. Nader rzadki oryginał znany nam z trzech tylko zbiorów.
50. Talar koronny 1649. Chociaż stempli Beyer nie nabył, jest to sztuka niewątpliwie fabrykacji Majnerta. Stemple przez wbicie odlewu stworzone, mianowicie strona popiersiowa tak bardzo płytka, że postać króla miejscami zaledwie widoczna. Strona odwrotna lepiej udana. Porównanie sztuk wątpliwych z oryginałem nie trudne, gdyż ten w wielu odmianach w każdym większym zbiorze się znajduje.
51. Talar Elblągski 1651. Stemple cięte od ręki przez Majnerta są w zbiorze Czapskiego. Bardzo są płytkie, i rysunek, mianowicie anioła na stronie herbowej, bardzo nieartystyczny. Litery napisu bardzo nierówne, a inicjały zarządcy mennicy Wilhelma van Eck W — VE dwa razy większe niż na oryginałach. Na stronie odwrotnej, od kropki po roku do gwiazdki nad głową anioła, kreska widocznie jakiemś przypadkowem uderzeniem rylca w stempel powstała. Oryginały znane w wielu zbiorach.
52. Grosz koronny 1673. Cz. 7720.
53. Dwugrosz koronny 1672. Cz. 7719.
54. Trojak koronny 1670. Cz. 5279.
55. Trojak koronny 1671. Cz. 7718.
Stemple strony głównej grosza i stemple obu stron trojaka 1670 są w zbiorze Czapskiego. Wszystkie cztery sztuki wykonane stemplami, ciętemi od ręki, Majnerta. Są one też jego wymysłem, lub też jak twierdzi Kostrzębski, na obstalunek jednego z numizmatyków zrobione. Oryginały nie istnieją; mennice koronne za panowania króla Michała były zamknięte i jedynie dukaty i sztuki ⅓ talara bite były na próbę w bardzo niewielkiej ilości.
56. Talar koronny 1673. I ta sztuka przez Majnerta zmyślona, bita stemplem rzniętym odręcznie. Majnert wziął wzór z próbnej złotówki (¼ talara). Talary takie nigdy nie istniały.
57. Półtalarek Elbląga 1671. Stemple, cięte od ręki przez Majnerta, zachowane. Są one znacznie większe niż normalne półtalarki, tak, że i talary niemi bić można było. Oryginały znane u Czapskiego, Sobańskiego i w Dreźnie.
58. Półtalarek Elbląga 1671. I tej sztuki stemple zachowane cięte odręcznie. Wielkość normalna półtalarka. Według Beyera rysunek Zagórskiego 588 jest zrobiony z fałszywej sztuki, a zapewne także rysunek Vossberga (Köhnes Zeitschrift 1844, tom IV., tabl. X., rys. 251). Oryginały tego typu nie istnieją.
59. Talar Elbląga 1671. Stemple w zbiorze Czapskiego również cięte od ręki. I tu rysunki Zagórskiego 589 i Vossberga 250 zapewne podług fałszywych sztuk robione. —
60. Talar Elbląga 1671. Tak Beyer jak i Kostrzębski podają, że i Fajn talara tego sfałszował. Niewątpliwie z prawdą się to zgadza, gdyż posiadam sztukę, stemplem ciętym od ręki bitą, nieidentyczną z żadną z poprzednich trzech sztuk. Być więc może, że jest to ten fabrykat miński. Mamy więc cztery stemple, któremi talary te i półtalarki bito. Wielka więc ostrożność jest wskazaną w razie kupna tych zresztą niezmiernie rzadkich sztuk.
61. Półtalarek koronny Jana III., bez roku, naśladuje talara koronnego, z tą różnicą, że na stronie odwrotnej zamiast wieńca około tarczy herbowej otok i po bokach litery S — P. Stempel, przez Majnerta cięty od ręki, zachowany. Autentyczne sztuki nie istnieją.
62. Talar koronny Jana III., bez roku. Stemple Majnerta istnieją. Zrobione są za pomocą wbijania odlewu i dość płytkie. Oryginalne sztuki mają napis na randzie, co i Majnert chciał naśladować i zrobił w tym celu z trzech części złożony krąg. Litery jednak tego kręgu są za wielkie i nie mieszcząc się na randzie, wychodzą aż na brzegi fałszywej monety. Autentyczne sztuki są wysoko cenione i dość rzadkie.
63. Próbny złoty. XXX groszy 1762. Stemple, zachowane w zbiorze Czapskiego, są bardzo starannie cięte od ręki i całość dobrze się przedstawia. Jednak, w porównaniu z oryginałem, rysunek za płytki i nie dość ostry. Oryginały, znane nam z dwóch tylko sztuk (Potocki i Drezno), przypominają w rodzaju wykonania, bardzo wypukło i ostro bite talary z tego samego roku.
64. Talar próbny 1765 Morikofera. Sztuka ta, wybita na stronie głównej bardzo spękanym stemplem, na stronie odwrotnej wytarta, znajduje się w moim zbiorze. Z drugim egzemplarzem tego rodzaju nigdy się nie spotkałem i dociec nie mogłem, czyj by to mógł być fabrykat. Stempel uzyskany wbiciem odlewu z wyjątkiem liter, które są starannie od ręki cięte. Dobrze udana sztuka naśladowałaby wiernie bardzo rzadki oryginał.
65. Talar próbny 1766. Stemple są zachowane; są one zdaniem Beyera cięte odręcznie, lecz litery pojedyńczemi stempelkami wbijane. Całość rysunku płytsza jak na autentycznych, a sztuki fałszowane o spory milimetr większe. Pomimo wielkiej staranności, fabrykatowi temu daleko do tej doskonałości, jakim jest oryginał, znany jako pierwszorzędne arcydzieło medalierskie.
66. Ten sam, zupełnie równający się poprzedniemu, z tą jednakże różnicą, że na poprzednim i na oryginałach tło tarczy herbowej jest gładkie, w czasie gdy na tym fabrykacie jest cieniowane. Sztuka ta, nie wiadomo przez kogo fałszowana, znajduje się w moim zbiorze. Dodatek. Talar z oblężenia Gdańska 1577 z kawką — jest u mnie.