Monety bite w miedzi za panowania Stanisława Augusta (1897)

Na drugim zjeździe historyków polskich we Lwowie, p. Wittyg, w referacie „O potrzebach numizmatyki polskiej” uwydatnił niezbędność mo­nograficznego opracowania monet według panowań danych królów, albo według gatunków monet każdego panowania, np. orty, szóstaki, i t. d. Solidaryzując się w zupełności z referentem, postanowiliśmy opra­cować monograficznie miedź, bitą za panowania Stanisława Augusta. Po gruntownem wszakże zbadaniu przedmiotu, przyszliśmy do przekonania, że prawie niemożliwą jest rzeczą oddzielić historyę monet miedzianych od hi­storyi srebrnych i złotych, gdyż bicie jednych i drugich było w ścisłym związku wskutek wprowadzenia w r. 1765 nowego systemu monetarnego.

Postanowiliśmy więc zebrać jedynie typy monet miedzianych z odmianami, i podać dokładne ich podobizny wraz z opisem — i tym materyałem podzielić się z miłośnikami numizmatyki. O ile słyszeliśmy, pewien numizmatyk zamierza opracować w ten sam sposób monety Stanisława Augusta bite w srebrze i w złocie. Skoro ta praca wydaną zostanie, ła­twiej będzie, według naszego widzenia rzeczy, napisać ogólną historyografię, wypełniając tym sposobem ramy całości.

Zdejmując podobizny monet, korzystaliśmy ze wszystkich zbiorów, nie tylko numizmatyków warszawskich, lecz i mieszkających poza War­szawą, a za ich gotowość i pomoc niech nam wolno będzie złożyć w tem miejscu serdeczne podziękowanie. Zdaje się nam, że wszystkie znane po dziś dzień odmiany monet miedzianych, bitych za panowania Stanisława Augusta, znajdą się na naszych tablicach.

Na czele niniejszej pracy czytelnik znajdzie objaśnienia liter mincarskich również i skróceń, oznaczających nazwiska posiadaczy monet; podajemy te ostatnie w nawiasach przy opisie rzadszych okazów. Przedrukowali­śmy również tablicę, wykazującą ile corocznie (wiatach 1765—1795) wybijano monety miedzianej; ułożył ją Stanisław Pusch, ostatni dyrektor mennicy

warszawskiej. Liczby podane przez Puscha, uważamy za wiarygodne, po­nieważ, jako dyrektor mennicy, miał pod ręką wszystkie akta i dokumenta mennicze; zapewne więc na podstawie tych danych powyższy wykaz uło­żył. Tablicę Puschą przedrukowaliśmy z kwartalnika „Zapiski Numizma­tyczne” (Kraków, 1886. Rocznik III, M 9, str. 162 i 163), poprawiwszy błąd w zsumowaniu (zamiast rs. 1.017.499 kop. 35, powinno być rs. 1.018.399 kop. 35); od siebie zaś dodaliśmy tablicę, wykazującą ilość i ogólną sumę wybitej monety, tak z każdego roku, jako też przez cały czas panowania Stanisława Augusta.

Dla dogodności zbieraczów, przy opisie monet numery odmian typowych z każdego roku podajemy drukiem grubszym, resztę zaś — drukiem zwykłym, dla tego, że nie każdy ze zbieraczy zechce kompletować swój zbiór okazami drobnych odmian, w ten więc sposób będzie miał ułatwione oryentowanie się w niniejszym spisie.

Nie od rzeczy również będzie nadmienić, że przez cały ciąg panowania Stanisława Augusta stopa mennicza monety miedzianej była bez zmiany: z funta miedzi wagi kolońskiej bito 40 trojaków, albo 120 groszy, albo 240 półgroszków, albo też 360 szelągów.

Oprócz tego, chcemy podzielić się z czytelnikami spostrzeżeniem naszem, opartem na studyach nadsamemi monetami: że grosze oznaczone lite­rą G pochodzą z mennicy krakowskiej, ponieważ po zamknięciu jej w roku 1768 tej litery na monecie groszowej więcej nie spotykamy; również i tro­jaki popiersiowe z roku 1765 i 1766 pochodzą z tej samej mennicy. Zdaje się nam wątpliwem, ażeby mennica warszawska, za czasów administracyi Gartenberga-Sadogórskiego, biła monetę szelągową i półgroszową; wszyst­kie szelągi i półgroszki, bite przed rokiem 1769, pochodzą prawdopodobnie z mennicy krakowskiej.

Tablica wskazująca, ile corocznie w latach 1756-1795 wybito monety miedzianej ułożona przez Stanisława Puscha, ostatniego dyrektora mennicy Warszawskiej.

Wykaz wybitych monet w mennicy Warszawskiej za panowania Stanisława Augusta (1766 — 1795), których wartość obrachowana w rublach i kopiejkach. (S. Pusch).

Wykaz ogólnej sumy i ilość wybitej monety każdego roku, jako tej przez cały czas panowania Stanisława Augusta (K. Plage)

• Rok 1767
• 1

  S. g. Ukoronowany monogram króla z liter S. A. R., przedziela rok 17—67; s. o. w trzech wierszach: pomiędzy dwoma rozetkami liczba wartości 1, niżej SOLID i w trzecim wierszu R. P. (Regni Poloniae), u dołu zaś litera G.
• 2

  Jak poprzedni, lecz nad monogramem korona większa.
• Rok 1768.
• 3

  Podobny do Nr. 2, monogram większy, przedziela rok 17—68.
• 4

  Podobny do poprzedniego, monogram mniejszy i szerszy.
• 5

  Podobny do Nr. 3, monogram bardzo duży.
• 6

  Jak Nr. 5,—w monogramie litera S ugory zaledwie dochodzi do litery A.
• Rok 1776
• 7

  Podobny do Nr. 4,— rok 17—76. S. o. u dołu litery E. B.

  R
• 8

  Podobny do Nr. 2, — rok 17—92; s. o. u dołu litery M. V. (Czer.).

  R5

• Rok 1766
• 9

  S. G. Ukoronowany monogram króla z liter S. A. R. przedziela rok 17—66- s. o. w trzech wierszach napis: pomiędzy dwoma rozetkami liczba wartości 72, niżej GROSSUS; w trzecim wierszu REG. POL., u dołu zaś litera G
• 10

  Podobny do poprzedniego, lecz cyfry roku większe.
• Rok 1767
• 11

  Podobny do Nr. 10, — rok 17—67
• 12

  Podobny do poprzedniego,—korona nad monogramem wyżej umieszczona.
• Rok 1768
• 13

  Podobny do Nr. 11, — rok p.7—68.
• 14

  Podobny do poprzedniego, — monogram duży; po roku kropka.
• 15

  Podobny do Nr. 14, — monogram grubszy, szerszy.
• 16

  Jak poprzedni, lecz monogram większy.
• 17

  Podobny do poprzedniego,—w monogramie litera S jest umieszczona
• niżej od liter reszty monogramu.
• Rok 1775
• 18

  Podobny do Nr. 11, lecz rok 17—75; s. o. u dołu litery E. B.

  R
• 19

  Jak poprzedni,—korona nad monogramem wyżej umieszczona.

  R
• Rok 1776
• 20

  Podobny do poprzednich,—rok 17—76.

  R1
• Rok 1777
• 21

  Jak poprzedni, — rok 17—77.

  R2
• Rok 1780
• 22

  Jak poprzedni, — rok 17—80.

  R1
• Rok 1781
• 23

  Jak poprzedni,—rok 17—71. Korona nad monogramem wyżej umieszczona.

  R1
• Rok 1782
• 24

  Jak Nr. 22, — rok 17—82.

  R
• Rok 1786
• 25

  Podobny do poprzedniego, — rok 17 — 86; s. o. napis w czterech wierszach:

  R6
• POL | GROSZA | Z MIEDZI | KRAKÓW: (Czer.).
• Rok 1792
• 26

  Podobny do Nr. 23,—rok 17—92; s. o. u dołu litery M. V. (Czer.).

  R5

• Rok 1765
• 27

  S. g. Napis w pięciu wierszach: STA: | NISLAVS | AVG: REX | POL. MDL | 1765 S. o. Okrągła, pięciopolowa, koroną pokryta tarcza, na której orły i pogonie, w środku pod koroną herb Ciołek, dokoła napis: GROSSVS - POLONICVS. — (Les.).

  *
• 28

  S. g. Ukoronowany monogram przedziela rok 17—65; s. o. jak Nr. 27, lecz napis: 1. GROSSVS REG. POL. M. D. L. (Hr. Cz.) 1).

  *
• 29

  S. g. Ukoronowany monogram króla z liter S. A. R. przedziela rok 17—65; s. o. podobna do Nr. 28, lecz tarcza otoczona wieńcem z gałązek laurowych, przytem brak zakrętu od pionowej linii, stanowiącej łącznik litery A.—R. w monogramie. Na obu stronach brak liter Gartenberga. (Ryb.) 2).
• 30

  S. g. Monogram gotycki przedziela rok 17—65; s. o. podobna do Nr. 29, lecz pod zawiązką gałązek laurowych litera g.
• 31

  Podobny do poprzedniego,—po roku kropka.
• 32

  Jak Nr. 30,—monogram szeroki, s. o. w górnej części wieńca po jednej jagódce. (PI.).
• 33

  Jak poprzednie, lecz monogram ozdobnie zakończony. S. o. wieniec z podłużnych listków. (PI.).

  R2
• 34

  Jak Nr. 33. S. o. Jak Nr. 32. (PI.).

  R2
• 35

  Podobny do Nr. 31; s. o. pod zakończeniem wieńca litery V — G, a w samym wieńcu brak jagódek. (PI.)

  R1
• 36

  Podobny do poprzednich, lecz monogram odmienny — niegotycki, a pod nim litery V.—G.; na s. o. w dolnej części wieńca po jagódce.
• 37

  Podobny do Nr. 36,—w monogramie pionowa linia, stanowiąca łącznik liter A.—R. ukośna, cyfry roku również odmienna; a na s. o. korona nad tarczą herbową większa.
• 38

  Podobny do Nr. 36,—monogram grubszy i szerszy, w cyfrze roku, 6 górny ogonek odwinięty.
• 39

  Podobny do Nr. 36, lecz monogram mały, korona płaska, a po roku kropka. (PI.).
• 40

  Podobny do Nr. 39,—monogram większy, korona węższa. (PI.)
• 41

  Jak Nr. 40,—monogram u góry wąski, korona duża. (PI.).
• 42

  Podobny do Nr. 36,—po roku kropka.
• 43

  Podobny do poprzedniego,—monogram szeroki.
• 44

  Jak poprzedni, lecz w monogramie litera S jest więcej oddaloną od linii pionowej, stanowiącej łącznik liter A.—R.
• 45

  Podobny do Nr. 39; s. o. wieniec z grubych listków. (PI.)
• 46

  Podobny do Nr. 45,—zagięcie górne litery S prawie że dotyka do linii pionowej, stanowiącej łącznik liter A.—R.
• 47

  Podobny do poprzedniego,—korona i cyfry roku odmienne.
• 48

  Podobny do Nr. 47,—monogram u dołu szeroki, korona płaska.
• 49

  Podobny do poprzednich, lecz typ monogramu i korony odmienny, na s. o. wieniec z długich listków, ułożony pęczkami po dwa i trzy listki każdy, pod zawiązką laurowych gałązek litera G.
• 50

  Jak poprzedni, — wieniec z drobnych listków, w górnej części wieńca po jagódce.
• 51

  Jak Nr. 50;—s. o. korona wysoka i wąska. (PI.)
• 52

  Podobny do Nr. 50;—s. o. w napisie GROSSVS litera R odwrócona, zakończenie wieńca odmienne. (PI)

  R3
• 53

  Podobny do Nr. 50; s. o. korona płaska, w wieńcu po dwie jagódki. (PI.)
• 54

  Podobny do poprzedniego; s. o. jagódki w wieńcu umieszczone od góry, po pierwszych i drugich pęczkach, korona zaś cokolwiek większa. (PI.)
• 55

  Podobny do Nr. 54, lecz jagódki w wieńcu umieszczone pierwsze od góry wewnątrz wieńca, a drugie—zewnątrz.
• 56

  Podobny do Nr. 54; s. o. u dołu pod wieńcem litera G. (PI.)

  R3
• 57

  Podobny do poprzedniego; — s. o. wieniec bez jagódek. (PI.)

  R3
• Rok 1766
• 58

  Monogram u góry wąski, u dołu zaś szeroki, dzieli liczbę roku 17—66. S. o. pod wieńcem litera g. (PI.)
• 59

  Jak poprzedni; — korona nad monogramem płaska, której pasek ozdobiony punktami. (PI.)
• 60

  -Jak Nr. 58, — monogram gruby.
• 61

  Podobny do Nr. 58;—monogram mniejszy, korona mała. (PI.)
• 62

  Typ monogramu odmienny. W koronie mieści się pięć kwadracików całkowitych. (PI.).

  R3
• 63

  Podobny do Nr. 60;—w monogramie litera R zakręcona tak, że przecinając litery A i S, łączy się z linią pionową monogramu. (Pl.)

  R
• 64

  Podobny do Nr. 61, — lecz korona bardzo duża. (Pl.).

  R
• 65

  Podobny do poprzedniego; — s. o. w górnej części wieńca po dwie jagódki. (Pl.).

  R
• 66

  Typ monogramu odmienny; s. o. w górnej części wieńca po dwie jagódki. (PI.).

  R1
• 67

  Podobny do Nr. 60, lecz w monogramie górny zakręt litery S. dotyka do linii prostopadłej monogramu; s. o. — wieniec z wąskich listków. (PI.).
• 68

  Jak Nr. 58; — typ monogramu odmienny, s. o. w górnej części wieńca po dwie jagódki. (PI.).
• 69

  Typ monogramu odmienny, korona wysoka, dochodząca do brzegu monety; na s. o. w wieńcu po trzy jagódki, z nich po jednej wewnątrz, a po dwie na zewnątrz wieńca i w napisie otokowym w wyrazie GROSSUS, litera U jest zaokrągloną. (PI.)
• 70

  Podobny do Nr. 66, lecz monogram grubszy; s. o. — wieniec z drobnych laurowych listków, w którym po dwie jagódki. (PI.).
• 71

  Podobny do Nr. 61; — s. o. w wieńcu po jednej jagódce. (PI.).
• 72

  Podobny do Nr. 62; — po roku 1766 kropka. (Biz.) Jedyny znany egzemplarz grosza, z 1766 r. z kropką, po roku.

  R2
• 73

  Podobny do Nr. 70;—s. o. — w wieńcu po dwie jagódki a pod zawiązką laurowych gałęzi litera G.
• 74

  Podobny do Nr. 73; — s. o. w wieńcu po trzy jagódki. (PI.).

  R2
• 75

  Jak Nr. 65; — s. o. pod zawiązką laurowych gałęzi litera G. (Pl.).

  R
• 76

  Jak Nr. 73; — s. o. w wieńcu brak jagódek, listki grubsze.
• 77

  Podobny do poprzedzającego, — przepaska korony kropkowana; s. o. — literki drobne.
• 78

  Podobny do Nr. 58, lecz wybity na krążku od trojaka. (Biz.).

  *
• Rok 1767
79 "Podobny do N. 48. Korona wysoka, monogram mały dzieli rok 17—67; s. o. w wieńcu po dwie jagódki na zewnątrz. Jest również taki sam tylko na s. o. — z lewej strony po dwie jagódki na zewnątrz, z prawej—górna wewnątrz, a dolna zewnątrz. " R
• 80

  Podobny do Nr. 79, lecz na s. o. w wieńcu po dwie jagódki, z nich górne wewnątrz wieńca, a dolne—zewnątrz.

  R
• 81

  Podobny do Nr. 80, — po roku kropka; s. o. po dwie jagódki w dolnej części wieńca na zewnątrz.

  R
• 82

  Jak Nr. 81, lecz korona mniejsza, cyfry roku odmienne, po nich kropka; na s. o. tarcza z herbami owalna, a w laurowym wieńcu po trzy jagódki, po jednej wewnątrz wieńca, a reszta—zewnątrz2).
• 83

  Podobny do Nr. 82; — cyfry roku odmienne; s. o. zakończenie wieńca ścieśnione.
• 84

  Podobny do Nr. 79; — s. o. po trzy jagódki po pierwszych listkach od góry wewnątrz, reszta—zewnątrz.

  R
• 85

  Podobny do Nr. 84, - s. o. wieniec dochodzi do korony, w którym po trzy jagódki na zewnątrz.

  R2
• 86

  Jak poprzedni, lecz na s. o. w wieńcu po cztery jagódki na zewnątrz.

  R
• 87

  Jak poprzednie, lecz litera S jest na wysokości całego monogramu, a po roku kropka; s. o. jagódki po drugich listkach wewnątrz, reszta zewnątrz.

  R
• 88

  Jak Nr. 83, lecz monogram mniejszy, a na s. o. w wieńcu po dwie jagódki, jedna zewnątrz, a druga wewnątrz wieńca.

  R
• 89

  Jak Nr. 84, lecz monogram odmienny, szeroko ułożony; s. o. W napisie otokowym GROSSUS, litera U jest zaokrąglona.
• 90

  Jak poprzedni, lecz monogram wyższy z wciśniętą koroną na monogram; na s. o. po trzy jagódki z każdej strony wieńca: dwie na zewnątrz— po jednej wewnątrz. (PI.) Znajduje się jak Nr. 90; s. o. po trzy jagódki: dwie wewnątrz, jedna zewnątrz. (PI.)
• 91

  Podobny do Nr. 90, lecz na s. o. w wieńcu liście wąskie i długie, pomiędzy niemi po trzy jagódki, z nich po jednej wewnątrz, a reszta na zewnątrz wieńca. (Pl.)

  R3
• 92

  Jak Nr. 90, lecz monogram gruby, a korona wysoka, s. o. jak w Nr. 89
• 93

  Monogram duży, szeroki; s. o. wieniec z potrójnych listków bez jagódek pod nim litera G. (PI.).

  R3
• 94

  Monogram mały, a na s. o. w wieńcu trzy jagódki. (PI.) Jedyny znany egzemplarz z 1767 r. z lit. G. i z jagódkami w wieńcu.

  R3
• 95

  Najwięcej zbliżony do Nr. 94, lecz bity w srebrze. (Ryb.).

  *
• 96

  Podobny do Nr. 94;—monogram mniejszy; s. o. wieniec z nieprawidłowych listków.
• 97

  Podobny do Nr. 94;—s. o. napis otokowy grubemi literami.
• 98

  Jak Nr. 97.—Korona odmienna, cyfry roku i napis otokowy drobny.
• 99

  Podobny do poprzedniego; — napis otokowy grubemi literami.
• 100

  Jak Nr. 99. - Korona płaska. S. o. litery drobne.
• 101

  Podobny do Nr. 99. - Górny zakręt litery R w monogramie przechodzi po za pionową linię. W zakrętach litery R znajdujemy kilka odmian.
• 102

  Monogram podłużny; s. o. wieniec z wąsko-długich listków, pomiędzy niemi po cztery jagódki: po jednej wewnątrz, reszta — zewnątrz, pod zakończeniem litery g. (PI.)

  R3
• 103

  Podobny do Nr. 102; —s. o. jak Nr. 92. (PI.).

  R2
• 104

  Podobny do Nr. 103; —s. o. cztery jagódki: po jednej wewnątrz, reszta zewnątrz. (PI.)

  R2
• Rok 1768
• 105

  Monogram mały dzieli rok 17 — 68; na s. o. w tarczy orły i pogonie małe.
• 106

  Jak Nr. 105; — s. o. orły i pogonie duże.
• 107

  Podobny do Nr. 90, lecz rok 17—68; s. o. jak Nr. 106 (wybity odwrotnie ułożonym stęplem). (PI.)
• 108

  Podobny do przedstawionego pod Nr. 107, lecz korona łączy się z monogramem (wybity prawidłowo).
• 109

  Jak poprzedni, lecz korona zaledwie dotyka do monogramu.
• 110

  Podobny do Nr. 108, lecz na s. o. w lewej gałązce wieńca — trzy jagódki na zewnątrz; a w prawej —dwie na zewnątrz, a jedna wewnątrz wieńca. (PI.).

  R1
• 111

  Podobny do Nr. 92, — rok 17 — 68, korona wysoka.
• 112

  Podobny do Nr. 111; — s. o. wieniec bez jagódek, pod nim litera G. (PI.).

  R3
• 113

  Podobny do Nr. 101, — rok 17—68.

  R
• 114

  Monogram duży s. o. jak Nr. 113.
• 115

  Jak poprzedni, lecz na s. o. po literze G. kropka.
• 116

  Monogram duży, rozłożysty, cyfry roku bardzo drobne; s. o. wieniec z potrójnych listków. (PI.)

  R2
• 117

  Jak Nr. 115,—w monogramie litera S mniejsza.
• 118

  Monogram duży, rozłożysty; na s. o. wieniec ułożony z trój listków. (Patz.).

  R2
• 119

  Jak Nr. 118, lecz monogram i korona—odmienne. (Biz.).

  R2
• 120

  Monogram gruby, przepaska korony upiększona kwadracikami; s. o. listki w wieńcu grube.
• Rok 1769
• 121

  Podobny do Nr. 105, — monogram przedziela rok 17 — 69; pod zakończeniem wieńca litera g.
• 122

  Jak Nr. 121, lecz korona złączona monogramem.
• Rok 1770
• 123

  Jak poprzedni, — rok 17 — 70.
• 124

  Jak Nr. 123, lecz korona więcej wciśnięta w monogram.
• Rok 1771
• 125

  Podobny do poprzednich, lecz monogram przedziela 17—71 rok.

  R2
• Rok 1772
• 126

  Podobny do poprzednich, korona tylko dotyka do monogramu, który przedziela 17—72 rok.
• 127

  Podobny do Nr. 126, lecz korona wciśnięta w monogram, a na s. o. odmienne zakończenie laurowych gałązek.
• 128

  Jak Nr. 126, — korona nad monogramem płaska, a na s. o. odmienna litera g.
• 129

  Jak poprzedni; s. o. gałęzie laurów szerokie.
• 130

  Jak Nr. 128; — s. o. zakończenie laurowych gałązek ścieśnione.
• Rok 1773
• 131

  Podobny do poprzednich, lecz korona wciśnięta w monogram, dzielący rok 17—73; s. o. pod 1 aurami litery A. P.
• 132

  Jak Nr. 131, —zakończenie wieńca odmienne.
• 133

  Podobny do Nr. 131; — s. o. litery A. P. duże.
• 134

  Jak Nr. 131, lecz korona tylko dotyka do monogramu.
• Rok 1774
• 135

  Podobny do poprzednich, — rok 17—74.

  R2
• 136

  Podobny do poprzednich, korona nie dotyka do monogramu; s. o. pod wieńcem litery E. B.

  R
• 137

  Jak poprzedni, korona dotyka monogramu.

  R
• 138

  Jak Mr. 137, — korona wciśnięta w monogram.

  R
• 139

  Jak Nr. 137, — korona umieszczona z lewej strony.

  R
• Rok 1775
• 140

  Podobny do poprzednich, lecz korona płaska dotyka do monogramu, rok 17—75.
• 141

  Podobny do Nr. 140, lecz korona nad monogramem wysoka.
• 142

  Podobny do Nr. 140; s. o. wieniec bez jagódek.

  R
• Rok 1776
• 143

  Podobny do poprzednich; —s. o. pod laurami litery A. P. (Pin.)

  R4
• 144

  Jak Nr. 143; — s. o. pod laurami litery E. B.
• 145

  Jak poprzedni, -- korona nad monogramem wysoka.
• Rok 1777
• 146

  Podobny do Nr. 143, — rok 17—77; s. o. litery A. P. (Pin.)

  R5
• 147

  Podobny do Nr. 144, — z literami pod wieńcem E. B.
• 148

  Jak poprzedni, lecz na s. o. po literach E. B. brak kropek.

  R1
• 149

  Podobny do Nr. 147; s. o. nad środkową tarczą z herbem Ciołek—brak korony.

  R
• Rok 1778
• 150

  Podobny do poprzednich, lecz monogram przedziela 17—78 rok.
• Rok 1779
• 151

  Podobny do poprzednich, lecz monogram dzieli rok 1779.
• 152

  Jak poprzedni, lecz korona więcej wsunięta w monogram.
• Rok 1780
• 153

  Jak poprzednie,—monogram z koroną wysoką dzieli rok 17—80.
• 154

  Jak poprzedni, — korona nad monogramem szeroka.
• Rok 1781
• 155

  Podobny do poprzednich, lecz monogram rozdziela 17—81 rok.
• Rok 1782
• 156

  Podobny do poprzednich, monogram dzieli rok 17—82.

  R
• 157

  Jak Nr. 156, — s. o. zakończenie gałęzi w wieńcu szersze.

  R
• Rok 1783
• 158

  Jak poprzedni, —z koroną nad monogramem wąską, z 1783 r.
• 159

  Podobny do Nr. 158, lecz z koroną nad monogramem szerszą.
• Rok 1784
• 160

  Podobny do poprzednich, lecz 1784 rok.
• 161

  Jak Nr. 160, — korona nad monogramem odmienna.
• Rok 1785
• 162

  Jak poprzedni, lecz monogram przedziela 17—85 r.
• 163

  Jak Nr. 162, lecz z koroną nad monogramem płaską.
• Rok 1786
• 164

  Podobny do poprzednich, lecz monogram cienki dzieli rok 17 — 86, korona zaś wysoka. (Czerw.).

  R1
• 165

  Jak Nr. 164, lecz monogram gruby, z koroną płaską.

  R1
• 166

  Jak Nr. 165, —korona nad monogramem spłaszczona, w cyfrze roku 17—86, cyfra 6 odmienna.

  R1
• 167

  Jak Nr. 166, lecz na s. o. z napisem otokowym: GROSZ Z MIEDZI KRAIOWEY. (Biz.)

  R3
• Rok 1787
• 168

  Podobny do poprzednich, lecz rok 1787.
• 169

  Jak Nr. 168 — korona płaska.
• 170

  Jak poprzednie, lecz na s. o. z napisem w otoku: GROSZ Z MIEDZI KRAIOWEY. (Biz.)

  R3
• Rok 1788
• 171

  Jak poprzedni, lecz monogram dzieli 17—78 rok.
• 172

  Jak Nr. 171; — nas. o. zakończenie gałęzi szersze.
• 173

  Jak Nr. 172, —z napisem na s. o. GROSZ Z MIEDZI KRAIOWEY.

  R
• 174

  Jak Nr. 173, lecz na s. o. napis zaczyna się i kończy bliżej korony.
• Rok 1789
• 175

  Podobny do poprzednich, —rok 17—89.
• 176

  Podobny do Nr. 175, — korona nad monogramem szeroka., — po roku 17-89 kropka. (PI.) ’)

  R4
• Rok 1790
• 177

  Podobny do poprzednich, — rok 17—90.
• 178

  Jak Nr. 177,— korona nad monogramem plaska.
• Rok 1791
• 179

  Podobny do poprzednich, — rok 17—91, korona wąska.
• 180

  Jak poprzedni, — korona szersza.
• 181

  Podobny do Nr. 180; — s. o. pod wieńcem litery M. V.

  R
• Rok 1792
• 182

  Jak poprzednie,— rok 1792,—korona wysoka; — s. o. pod zakończeniem wieńca—litery E. B.
• 183

  Jak poprzedni, — korona płaska.
• 184

  Jak Nr. 182, lecz korona wysoka i wąska, a na s. o. pod laurami drobne litery M. V.
• 185

  Podobny do Nr. 184, — korona nad monogramem przypłaszczona.
• 186

  Jak Nr. 185, lecz na s. o. litery M. V. większe.
• 187

  Jak poprzedni, lecz korona wąska, wysoka, cyfry roku odmienne.
• Rok 1793
• 188

  Podobne do poprzednich, lecz z 1793 roku, z koroną nad monogramem szeroką.
• 189

  Jak poprzedni, lecz korona do monogramu zaledwo dotyka.
• 190

  Jak poprzedni;—s. o. zakończenie gałęzi laurów rozszerzone.
• Rok 1794
• 191

  Podobny do poprzednich, lecz 1794 roku i z koroną szeroką.
• 192

  Jak Nr. 191, lecz na s. o. zakończenie gałęzi laurów rozszerzone.
• 193

  Jak Nr. 191, lecz korona zaledwo dotyka do monogramu, a na s. o. tarcza z herbami Rzeczypospolitej cokolwiek większa.
• Rok 1795
• 194

  Podobny do poprzednich, lecz z roku 1795. W ogóle grosze z 1795 r. są fałszywe, przerabiane z groszy 1793 r., zdaje się z Nr. 1893; na każdym, przy dobrem rozpatrzeniu, widać przy piątce dłubanie dłutka. (Pin.)

  R2

• Rok 1765
• 195

  S. g. Popiersie króla młode, zwrócone w lewą stronę monety; włosy ufryzowane rozrzucone, biust okryty rodzajem togi rzymskiej, dokoła napis, zaczynający się od dołu: STANISLAVS AVGVSTVS. D.G.REX. POL. M.D.L.; s. o. Na okrągłej pięciopolowej tarczy, przykrytej koroną, herby Rzeczypospolitej i rodziny Poniatowskich — Ciołek we środku, tarcza otoczona laurowym wieńcem, zawiązanym u dołu; dokoła napis, zaczynający się od korony: GROS. III REG. POL. M. D. LIT. 1765. — (Trzygroszówka próbna, zdaje się być roboty Morikofera). (Sob.)

  R8
• 196

  S. g. Popiersie króla młode, zwrócone w lewą stronę monety, włosy ufryzowane i zawiązane z tyłu przy szyi; na zbroi, na piersiach order Orła Białego, dokoła napis, zaczynający się u dołu: STANISLAVS AVG : D : G : REX : POL : M : I) : L :; — s. o. podobna do opisanego pod Nr. 195. Pod koroną tarcza z laurowym wieńcem. Pod wieńcem litera g. (cursivum) i napis w około, zaczynający się od korony: GROSSVS POLON: TRIPLEX. 1765. (Pl.).

  R
• Rok 1766
• 197

  Podobny do Nr. 196;—s. o. w laurze po dwie jagódki i cyfry roku grube, po których kropka. (PI.).
• 198

  Podobny do Nr. 197, lecz na s. o. gałązki u dołu wieńca zwężone i cyfry roku odmienne. (PI.).
• 199

  Jak Nr. 198,-—jagódki w wieńcu zajmują wyższe kondygnacye. (PI.).
• 200

  Jak Nr. 197, lecz w wieńcu po trzy jagódki i gałązki lauru są pogięte, brak kropki po roku. (PI.)
• 201

  Podobny do Nr. 200, lecz na s. o. listki lauru grubsze, przez co więcej zacieśnione. (PI.).
• 202

  Podobny do Nr. 200, lecz na s. o. listki lauru drobniejsze i korona odmienna.
• 203

  Podobny do Nr. 198,—popiersie odmienne; s. o. w wieńcu po trzy jagódki, rozmieszczone tak, że po pierwszem od dołu drugiem i czwartem wiązaniu po jagódce; po roku kropka. (PI.').
• 204

  Podobny do Nr. 198, lecz na s. o. w wieńcu po trzy jagódki w wiązaniach, zaczynając od dołu.
• 205

  Podobny do Nr. 200, lecz na s. o. listki laurowe w wieńcu drobne, w którym są umieszczone po trzy jagódki w kondygnacyach, zaczynając od góry. (PI.).
• 206

  Podobny do Nr. 201, lecz na s. g. napis omyłkowy STANILAVS, a na s. o. po roku kropka. (Biz.).

  R2
• 207

  Podobny do Nr. 196;—z roku 1765, s. o. cztery jagódki. (PI.).
• 208

  Podobny do Nr. 197; — s. o. korona szeroka, w wieńcu po cztery jagódki, a pod zawiązaniem gałęzi laurowych litera g. mała. (Pl.)

  R
• 209

  Podobny do Nr. 197; — s. o. korona taka, jaką widzimy na trojaku z 1765 roku (Nr. 196) i w wieńcu po cztery jagódki, z których dwie w dolnej kondygnacyi wieńca są umieszczone z obu stron; po roku kropka.
• 210

  Podobny do Nr. 209,- popiersie odmienne; s. o. cztery jagódki w wieńcu umieszczone pojedynczo.
• 211

  Podobny do Nr. 209, lecz w wieńcu po pięć jagódek, z których po dwie w dolnej kondygnacyi po obu stronach wieńca. (PI.).
• 212

  Podobny do Nr. 197; korona szersza, w wieńcu po sześć jagódek w dwóch górnych kondygnacyach—jagódki po obu str. wieńca. (PL).

  R
• 213

  Podobny do Nr. 200,— korona płaska, z każdej strony wieńca po sześć jagódek parami; litera g. mała. (PI.)

  R
• 214

  Zamiast popiersia głowa z obnażoną szyją, włosy rozpuszczone; s. o. jak Nr. 207. (PL).

  R2
• 215

  Jak Nr. 214, lecz wieniec z drobnych listków.
• 216

  Jak Nr. 215; —s. o. gałązki łamane, cyfry roku szeroko rozstawione.
• 217

  Podobny do Nr. 216, lecz na s. o. pod laurami G.
• 218

  Podobny do Nr. 217; — s. o. obsada korony odmienna.
• Rok 1767
• 219

  Podobny do Nr. 217, lecz z 1767 roku; wieniec krótkolistny.
• 220

  Podobny do Nr. 219, — popiersie odmienne.
• 221

  Podobny do Nr. 219, lecz laury długolistne i gałązki w wieńcu przy zakończeniu ścieśnione. (PI.)
• 222

  Podobny do Nr. 221, — gałązki laurów rozszerzone.
• 223

  Podobny do poprzedniego, lecz gałęzie o cienkich a długich laurowych liściach. (Biz.)

  R2
• 224

  Podobny do Nr. 219, — rok 1767.
• 225

  Podobny do Nr. 222, lecz z omyłkowym napisem na stronie odwrotnej; TR1PEX. (Biz.).

  R2
• Rok 1768
• 226

  Podobny do Nr. 224, — rok 1768.
• 227

  Podobny do Nr. 221, — s. o. w wieńcu górne jagódki umieszczono wewnątrz.
• Rok 1769
• 228

  Podobny do Nr. 227, — s. o. gałązki laurów rozszerzone.
• 229

  Podobny do poprzedniego, — s. o. pogonie odmienne.
• Rok 1770
• 230

  Podobny do Nr. 228, — rok 1770 umieszczony przy samej koronie.
• 231

  Podobny do Nr. 230, — rok oddalony od korony.
• 232

  Jak poprzedni, — s. o.— omyłkowy napis TRILEX. (Pl.).

  R
• Rok 1771
• 233

  Jak poprzedni, — s. o. rok 1771 ścieśniony.

  R
• 234

  Jak poprzedni — rok rozszerzony, a wieniec odmienny.

  R
• 235

  Jak poprzedni,—s. o. liście lauru długie.

  R
• 236

  Jak poprzedni,—s. o. wieniec odmienny.

  R
• Rok 1772
• 237

  Jak Nr. 236, — rok 1772.

  R
• 238

  Jak poprzedni, — rok ścieśniony.

  R
• 239

  Podobny do Nr. 237, — s. o. pod laurami litery A. P.
• 240

  Podobny do Nr. 239, lecz cyfry roku i zakończenie wieńca odmienne.
• 241

  Podobny do Nr. 239, — gałęzie pod laurami szeroko rozstawione.
• Rok 1773
• 242

  Podobny do poprzednich, — rok 1773.
• 243

  Podobny do Nr. 242, — rok ścieśniony, wieniec szeroko zakończony.
• Rok 1774
• 244

  Podobny do poprzednich, — s. o. rok i litery drobnem pismem (Pl.)

  R
• 245

  Podobny do Nr. 244, lecz na s. o. napisy i rok grubem pismem. (PI.)
• 246

  Podobny do Nr. 245, — s. o. brak gałęzi u dołu laurowego wieńca. (PI.)

  R2
• 247

  Podobny do Nr. 245, — po roku 1774 kropka.

  R
• Rok 1775
• 248

  Podobny do poprzednich, — z 1775 r. i pod wieńcem litery E. B.
• 249

  Podobny do Nr. 248, lecz zakończenie wieńca odmienne.
• 250

  Jak Nr. 249, lecz po roku 1775 kropka.
• 251

  Jak Nr. 250, — s. o. gałęzie lauru u dołu rozszerzone i w napisie pomiędzy POLON: i TRIPLEX, znaczny odstęp. (PI.)
• 252

  Jak Nr. 250,—pomiędzy GROSSVS i POLON: znaczny odstęp. (Pl)

  R
• 253

  Jak Nr. 252, lecz rok z drobnych, ścieśnionych cyfr. (Pl.)

  R
• Rok 1776
• 254

  Podobny do Nr. 250, lecz z 1776 r.; zakończenie wieńca z równych gałęzi.
• Rok 1777
• 255

  Podobny do poprzedzającego, lecz z 1777 r. i bez kropki po roku.
• 256

  Podobny do Nr. 255, lecz z kropką po roku 1777.
• 257

  S. g. podobna do poprzedzających, — s. o. bita stemplem dwuzłotówki, z napisem otokowym: XL EX MARCA q'qr PURA-COL-1777. (Biz.)

  R6
• Rok 1778
• 258

  Podobny do Nr. 256, lecz z 1778 roku.
• 259

  Jak Nr. 258, lecz z napisem omyłkowym STANILAVS.

  R2
• Rok 1779
• 260

  Podobny do poprzednich, lecz z 1779 r. umieszczonym przy samej koronie.
• 261

  Jak Nr. 260, lecz rok od korony oddalony.
• Rok 1780
• 262

  Podobny do poprzednich, lecz z 1780 roku.
• Rok 1781
• 263

  Podobny do poprzednich lecz z 1781 roku.
• Rok 1782
• 264

  Podobny do poprzednich, lecz z 1782 roku.

  R1
• Rok 1783
• 265

  Podobny do poprzednich, lecz z 1783 roku.
• Rok 1784
• 266

  Podobny do poprzednich, lecz z 1784 roku.
• Rok 1785
• 267

  Podobny do poprzednich, lecz z 1785 roku.

  R
• Rok 1786
• 268

  Podobny do poprzednich, lecz z 1786 r., bez kropki po roku.

  R
• 269

  Podobny do Nr. 268, lecz z kropką po roku 1786.

  R
• 270

  Podobny do Nr. 268, lecz napis s. o.: TROIAK Z MIEDZI KRATOWE Y. 1786.

  R2
• Rok 1787
• 271

  Podobny do Nr. 269, lecz z 1787 roku.
• 272

  Podobny do Nr. 270,— bez kropki pomiędzy KRAIOWEY i 1787.

  R
• 273

  Jak Nr. 272, lecz z kropką po KRAIOWEY.

  R
• 274

  Jak Nr. 273, lecz rok przy samej koronie i zakończenie gałęzi wieńca rozszerzone.

  R
• 275

  Jak Nr. 273, — z kropką po KRAIOWEY i roku 1787.

  R
• Rok 1788
• 276

  Podobny do Nr. 271, lecz z 1788 roku.
• 277

  Podobny do Nr. 276, — s. o. napis: TROIAK Z MIEDZI KRAIOWEY. 1788.

  R1
• 278

  Podobny do Nr. 276,—s. o. z omyłkowym napisem: GROSSOS. (PI.).

  R2
• Rok 1789
• 279

  Podobny do Nr. 276, lecz z 1789 roku.
• Rok 1790
• 280

  Podobny do poprzedniego, lecz z 1790 roku.
• 281

  Jak Nr. 280, — s. o. napis omyłkowy: STANISLUAS. (Biz.)

  R2
• Rok 1791
• 282

  Podobny do poprzednich, — z 1791 roku.
• 283

  Jak Nr. 282, — s. o.napis: TROIAK Z MIEDZI KRAIOWEY. 1791 przy samej koronie. (Pl.)

  R
• 284

  Jak Nr. 283, — s. o. rok szeroko rozstawiony 1791.

  R
• Rok 1792
• 285

  Podobny do Nr. 282, lecz z 1792 roku, litery E. B.
• 286

  Podobny do Nr. 285,—s. o. pod 1 aurami litery M. V.
• 287

  Podobny do Nr. 285, — s. o. napis: TROIAK Z MIEDZI KRAIOWEY. 1792. i pod laurami litery W. M.

  R
• 288

  Podobny do Nr. 287, lecz pod laurami litery M. W.

  R1
• Rok 1793
• 289

  Podobny do Nr. 286, lecz z 1793 roku.
• Rok 1794
• 290

  Podobny do Nr. 289, lecz z 1794 roku.
• Rok 1795
• W tym roku nie bito trzygroszówek, a wszystkie znane są nieudolną przeróbką z 1793 roku, dla tej przyczyny nie zamieszczamy ich.

TABLICA XVIII.

• Rok 1766
• 291

  Biust odmienny, — s. o. korona płaska, w wieńcu siedm jagódek. (Czaps.)

  *
• Rok 1767
• 292

  Podobny do Nr. 222;—górne jagódki w wieńcu umieszczone wewnątrz. (Pl.).

  R1
• Rok 1772
• 293

  Podobny do Nr. 237, — s. o. wieniec odmienny.

  R
• Rok 1788
• 294

  Podobny do Nr. 277, — bez kropki po roku. (PI.).

  R1

Nie od rzeczy będzie zamieścić tu opis sztonów okolicznościowych, bitych przez mennicę krakowską. Wprawdzie wychodzą one z zakresu niniejszą pracą objętego, lecz że do strony głównej sztonów używane były stępie trzygroszówek i że wychodziły z mennicy bijącej tylko monetę miedzianą, z tego powodu zamieszczamy je. Dodać należy, że sztony były bite nie tylko w miedzi, lecz w srebrze i zlocie, wagi trzech dukatów.

• Sztony pamiątkowe
• 295

  S. g. podobna do przedstawionej pod Nr. 219;—s. o. napis w dziewięciu wierszach: AERE | PERENNIVS | AEVUM | SCEPTRA GERAT | PATRIA MQ: (ae) BEET | OF: (ficina) CR: (acoviensis) ° (Cupreae) MON: (etae) | 17 Januar. (ii) I 1767 | C. (onstantinus) 1. (abłonowski). Przypuszczamy, że szton powyższy został wybity przez przełożonych mennicy krakowskiej, z okazyi rocznicy wstąpienia na tron Stanisława Augusta.

  R3
• 296

  S. g. podobna do Nr. 295; — s. o- zamiast w siódmym wierszu: 17 IANUAR, zamieszczono: VOVET. Bity na tę samą pamiątkę, co i Nr. 295. (Pin.).

  R3
• 297

  S. g. podobna do Nr. 295; s. o. napis w ośmiu wierszach następujący: 1NSTIT: (uti) | ORD: (inis) S. (ancti) STAN (islai) | 8. MAI (i) | CELEBRET PER | S2ECVLA FESTVM | OF. (ficina) CR: (acoviensis) $ (cupreae) MON: (etae) | 1767. | C. (onstantinus) I. (abłonowski). Medalik ten został wybity w mennicy krakowskiej, z powodu dwuletniej rocznicy ustanowienia przez króla orderu S-go Stanisława.

  R6
• 298

  S. g. podobna do przedstawionej pod Nr. 295; — s. o. w sześciu wierszach napis: NOBIS | DIU | INTER.SIS | OF: (ficina) CR: (acoviensis) ⭙ (cupreae) MON. (etae) | 1767 | C. (onstantinus) I. (abłonowski). Bity na tę samą pamiątkę, co i Nr. 295. (Biz.).

  R5

• Dziwoląg menniczy
• 299

  Na monecie bawarskiej odbity trojak z roku 1793, podobny do przedstawionego pod Nr. 289, lecz że na większej blaszce, to i napis "Poltura" wybity dawniej pozostał. (Biz.). Niektórzy zbieracze, przypisują mu, chociaż niesłusznie, pewne znaczenie, jest to tylko zwykły dziwoląg menniczy, często dający się widzieć na monetach szczególniej rossyjskich z czasów Katarzyny II.

  *

• Znak menniczy
• 300

  Na kwadratowej blaszce w czterech wierszach napis: KON: (iglich) POL: (nisches) | MUNTZ | ZEICHEN i 1 (ustus) S (chroeder). S. o. okrągła pięciopolowa tarcza z herbami Rzeczypospolitej, w środku herb Ciołek pod koroną; tarcza przykryta koroną, otoczona gałęzią lauru i palmy, końce których krzyżują się u dołu, po bokach tarczy. (No == 5). Zdaje się, że to jest znak, służący dla wejścia do mennicy; widocznie bywał zawieszany na piersiach, jak to wskazuje dziurka przebita nad koroną. Słyszeliśmy, że podobny znak egzystuje również z literami F. S. (Fryderyk Sylm), inicyałami poprzednika Schroedera. (Biz.).

  R5