Maria KLASS - KAZANOWSKA (1857 - 1898), W ogrodzie [dynie i buraki], 1891

W ogrodzie [dynie i buraki], 1891
olej, płótno; 135,5 x 235,5 cm;
sygn. i dat. l. d.: Klass-Kazanowska 1891.

Niewiele jest informacji źródłowych dotyczących Marii Klass-Kazanowskiej. Podstawowe z nich mówią o artystce pobierającej naukę w warszawskiej klasie rysunku prowadzonej przez Wojciecha Gersona, która zajęła miejsce zamkniętej w 1865 roku Akademii, a następnie studiującej w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu, gdzie zdobyła tytuł „niekłassnyj chudożnik”. W tym samym czasie w Petersburgu studiowała jeszcze tylko jedna malarka pochodzenia polskiego, Maria Nostitz-Wasilkowska (1858–1922). Dyplomowe płótno Marii Klass-Kazanowskiej Idylla zostało wyróżnione srebrnym medalem i zostało zakupione do zbiorów uczelni. Artystka, która osiadła na terenie Kresów w Żytomierzu, regularnie wysyłała swoje prace na wystawy organizowane przez TPZSP w Warszawie i TPSP w Krakowie. Wraz z mężem Władysławem Kazanowskim prowadziła szkołę artystyczną w Żytomierzu. Po jej śmierci w 1899 roku odbyła się w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych wystawa połączona ze sprzedażą dzieł, z której środki zostały przeznaczone na stypendia dla uczniów szkoły artystycznej dalej prowadzonej przez męża. Maria Klass-Kazanowska malowała sceny rodzajowe dokumentujące wiejskie prace (zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie), motywy architektoniczne, z których zachowanym jest wizerunek Kamieńca Podolskiego (w zbiorach Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku) oraz martwe natury z bukietami kwiatów jeszcze w XVIII wiecznej konwencji. Większość jej dzieł, to niewielkich rozmiarów obrazy dokumentujące życie wsi, jak np. Zbiór buraków. Wydaje się, że artystka wstępne szkice mogła robić w plenerze, stąd niewielki rozmiar kompozycji. W sprawozdaniach TPZSP w Warszawie, u schyłku XIX wieku można odnaleźć kilka pozycji jej autorstwa tytułowanych również W ogrodzie, nie jest jednak możliwym jednoznaczne przypisanie wymienionych w spisach dzieł do konkretnych obrazów choćby przez powtarzalność motywów.

Warto jednak zwrócić uwagę, że autor „Pamiętników” TPSP w Krakowie, Emanuel Świeykowski wymienia nazwisko Klass-Kazanowskiej jako równie godne uwagi, co Władysława Podkowińskiego, równocześnie doceniając przymioty malarki „Szczery i prawy charakter Klassówny zjednał jej ogólną sympatyę wśród Polaków i Rosyan, (…) Zdolna ta, dzielna i bardzo inteligentna malarka, pozbawiona środków materialnych, walczyła z biedą, wesoło patrząc w przyszłość. Wyczerpana pracą u Francuza pseudo-malarza, otrzymującego obstalunki w najwyższych sferach petersburskich, zmarła, nie doprowadziwszy swych marzeń artystycznych do zamierzonego celu”.

W tym samym czasie triumfy w petersburskim i nie tylko środowisku artystycznym, święcił również inny malarz polskiego pochodzenia, rówieśnik Marii Klass-Kazanowskiej - Henryk Siemiradzki.
Monumentalne, wysokiej klasy artystycznej dzieło W ogrodzie Marii Klass-Kazanowskiej, to wyjątkowa rzadkość na rynku aukcyjnym, pochodzi z 1891 roku i prawdopodobnie wróciło do Polski po 1945 roku. Wiadomo natomiast, że syn artystki Odo Oktawian Klass do 1945 roku wraz z rodziną mieszkał na Wileńszczyźnie.