Antoni KOZAKIEWICZ (1841-1929), Scena historyczna - Zabieranie Polaka na 25 lat służby w armii carskiej

olej, płótno; 71 x 100 cm;
sygn. l. d.: AKozakiewicz (inicjał wiązany pierwszych liter).

Antoni Kozakiewicz - malarz realista; w latach 1857-1856 studiował w krakowskiej Szkole Rysunku i Malarstwa (od 1900 - Akademii Sztuk Pięknych), następnie
kontynuował edukację w Wiedniu. Dzięki otrzymanemu stypendium przeniósł się do Monachium, gdzie spędził kolejnych 30 lat swego życia, a jego malarstwo
zyskało popularność. Następnie, po pięcioletnim pobycie w Warszawie, osiadł w Szczawnicy. Zajmował się malarstwem realistycznym. W swoich obrazach
przedstawiał głównie sceny historyczne i rodzajowe. W kontekście oferowanego płótna, najważniejszym jednak faktem z biografii artysty jest to, że był
uczestnikiem powstania styczniowego i dostał się do niewoli carskiej.
Oferowane płótno przedstawia niezwykle dramatyczną scenę o silnej wymowie patriotycznej. Oto żołnierze carscy zabierają młodego Polaka
na dwudziestopięcioletnią służbę w armii rosyjskiej. Mamy tu obraz świadków tragicznego wydarzenia, reprezentujących kilka pokoleń: na łożu
spoczywa starzec, zapewne ojciec dojrzałego mężczyzny z ranną ręką - najprawdopodobniej powstańca styczniowego, obok niego żona w czerni -
żałobie narodowej, przy niej wznosząca modły stara kobieta, małe dzieci przyglądające się wydarzeniu to następne pokolenie, które będzie świadkami
odrodzenia Niepodległej. W głębi wnętrza rozgrywa się główne wydarzenie sceny: w otwartych drzwiach stoją już żołnierze rosyjscy, czekają na tego,
który nie wróci szybko z powrotem.
Carska ustawa, obowiązująca od 1705 roku określała zasady poboru do wojska. Zasady powołania zależały od potrzeb, początkowo była to jedna osoba
z 10 czy 20 zagród. Na miejsce, żołnierza zabitego, należało oddelegować kolejna osobę z tego samego obszaru. Służbę wojskową z dożywotniej na
25-cio letnią zamieniono w 1793 roku. Po upadku powstania kościuszkowskiego i po trzecim rozbiorze Polski w 1795 roku, Polaków zamieszkujących
zabór rosyjski obowiązywały te same przepisy, co Rosjan. Chwilowe wstrzymanie poborów do wojska carskiego wynikało jedynie z utworzenia
Księstwa Warszawskiego. Polacy nie zaprzestali walki o niepodległość - 29 listopada 1930 roku wybuchło Powstanie Listopadowe. Po jego klęsce,
zaczęły się regularne pobory do wojsk carskich zwane branką, by zapobiec niepodległościowym zrywom. Początkowo regułą był losowy wybór
poborowych. Ostatecznie jednak, w wypadku branki przed powstaniem styczniowym, powstała lista, według której powoływano żołnierzy, tak by
osłabić narodowy zryw.