MALARZ FRANCUSKI LUB ROSYJSKI
Olej, płótno dublowane; 49 x 40 cm
Na odwrocie ołówkiem: N 18 Гатчин D
Popularny w okresie rokoka przykład malarstwa erotycznego, rzadko spotykanego na rynku antykwarycznym, zwykle znajdującego się w kolekcjach prywatnych. Często prace tego typu ulegały zniszczeniu ze względu na panujące w XIX czy XX w. „purytańskie” zapędy moralizatorskie. Nurt taki spotykany był w twórczości artystów francuskich już od czasów renesansu (chociażby portrety kochanek królewskich, z obnażoną piersią, jak Agnès Sorel czy Gabrielle d’Estrées). W epoce Ludwika XV - np. u Bouchera czy Fragonarda, a w epoce Ludwika XVI chociażby u Johanna Friedricha Schalla, czy Greuze’a (który często malował kobiety w rozchełstanych na piersiach sukniach typu deshabillé). Poza kobietami ze sfer szlacheckich czy mieszczańskich, sportretowanymi jako personifikacje postaci mitologicznych - z obnażonym biustem ukazywane były kurtyzany, kochanki, różnego autoramentu demi-mondaines (zw. w XIX w. gryzetkami) oraz znajdujące się na pograniczu półświatka - aktorki, tancerki i śpiewaczki, które często dodatkowo musiały utrzymywać się w podobny sposób. Jednakże mamy tu do czynienia z połączeniem sceny erotycznej i rodzajowej, a nie portretem konkretnej osoby. Biorąc pod uwagę popularność obrazów Greuze’a w Rosji - oraz wykorzystywanie jego prac w trakcie nauki przez studentów Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych autorem może równie dobrze być twórca rosyjski.
Obraz jest wariacją (ze znacznymi modyfikacjami) dzieła Jeana-Baptiste’a Greuze’a La Volupté. Anonimowy autor zaczerpnął od Greuze’a wyraz twarzy, natomiast zmienił kolor włosów (na blond) i fryzurę (loki z wpiętymi kwiatami, więc datowana na ok. 1765 r.) oraz ukazał kobietę w pozycji leżącej. Zapewne niedawno zrzuciła suknię i nieco zalotnie i prowokacyjnie patrzy na widza (czego nie ma u Greuze’a).
Na obrazie Greuze’a (znanym w wersji rysunkowej - sangwiną (zbiory prywatne) oraz przynajmniej trzech wersjach olejnych, z czego dwie znajdują się w Rosji (Ermitaż, dawniej kolekcja A.N. Naryszkina i Muzeum im. Puszkina w Moskwie)) - przedstawiona została leżąca w fotelu (zapewne w domowym zaciszu) ruda kobieta z rozpuszczonymi włosami i w otwartej sukni z wyrazem dwuznacznej rozkoszy na twarzy (podobne obrazy mistrza mogły przestawiać niemal identycznie upozowaną kobietę, której równie wielkiej rozkoszy dostarczała np. lektura książki). Główka kobiety została w roku 1783 powielona w grafice przez Letelliera w IV zeszycie głów różnych charakterów (tzw. têtes de expression) chociaż modelka patrzy w innym kierunku (czyli autor danego obrazu musiał znać jego wersje olejne). Zachodnioeuropejscy historycy sztuki (np. Munhall) uważają ją za portret małżonki artysty, powstały ok. 1765 r., natomiast Irina NIemiłowa z Ermitażu (nie zauważając kontekstu erotycznego) - za jedną z wersji matki ze sceny rodzajowej Ukochana matka (La mère bien aimée, 1769, kolekcja Laborde’a, Madryd, do ostatecznej wersji której pozować miała małżonka hr. De Laborde’a). Niemiłowa datuje obraz z Ermitażu na lata 1770 - pocz. Lat 1780.
Napis na odwrocie wskazuje na Pałac w Gatczynie pod Petersburgiem. Należał do faworyta Katarzyny II Grigorija Orłowa, a od 1783 r. do rewolucji był rezydencją carską.
W roku 1765 Katarzyna II kupiła i podarowała Grigorijowi Orłowowi majątek Gatczyna, gdzie wzniesiono pałac (budowę zakończono w 1781 r.), autorstwa Antonia Rinaldiego. Prezent był dowodem wdzięczności carycy dla swojego kochanka za udział w przewrocie pałacowym w roku 1763, który wyniósł Katarzynę na rosyjski tron (w rezultacie zamordowania jej męża Piotra III). Grigorij Orłow krótko mieszkał w pałacu, ponieważ zmarł na wiosnę 1783r. Katarzyna II kupiła posiadłość od jego braci-spadkobierców i podarowała ją swojemu synowi - wlk. księciu Pawłowi (przyszłemu carowi Pawłowi I). Od tej pory pałac był carską rezydencją. Nie zachowały się żadne informacje na temat wyposażenia pałacu w czasach Orłowa, jednakże temat obrazu - dość libertyński i pasujący do gustów epoki rokoka - zdaje się wskazywać na Orłowa, jako właściciela, a nie Pawła, który starał się prowadzić tryb życia odmienny od swojej matki i jej otoczenia. Pałac w Gatczynie był po rewolucji 1917 r. jednym z pierwszych pałaców-muzeów otwartych dla zwiedzających. Z jego wyposażenia zachował się jednak niewielki procent, ponieważ uległo ono zagrabieniu przez wojska niemieckie w l. 1941-42. Dany obiekt nie figuruje w inwentarzach pałacowych Gatczyny dostępnych na oficjalnej stronie strat wojennych Ministerstwa Kultury.
Cena wywoławcza 10000
Estymacja 12000 - 14000
