Stanisław Ignacy Witkiewicz, PORTRET KOBIETY, 1 IV 1933

63,9 x 49,3cm - pastel, papier naklejony na tekturę

pastel, papier beżowy naklejony na tekturę

sygn. l.d.: Witkacy 1933 1 | IV (T. Bs); u dołu po prawej: NP | NΠ

 

Obraz posiada ekspertyzę dr Anny Żakiewicz z lutego 2022 r. 

 

W marcu i kwietniu 1933 roku artysta przebywał w Zakopanem. Chodził po górach, porządkował artykuły i pisał streszczenie swojego głównego dzieła filozoficznego Pojęcia i twierdzenia wynikające z pojęcia Istnienia, które opublikował w roku następnym. Ponadto wykonywał szereg portretów, w czym niezwykle pomocna okazała się poznana w marcu Eugenia Bundykowa, żona oficera Wojska Polskiego, która przebywała wówczas w wojskowym sanatorium w Kościelisku na południowym zboczu Gubałówki. Nie tylko sama zamówiła u artysty dwa swoje portrety, ale i namawiała do tego inne panie odpoczywające w tym samym sanatorium, o czym Witkacy z wdzięcznością pisał do żony: Ta Bundykowa to cudowna osoba [...] (to anioł) dostarczyła 5tą (słowami piontą!) kobitę z San[atorium] Wojsk[owego] (zob. S.I. Witkiewicz, Listy do żony (1932-1935), oprac. J. Degler, Warszawa 2010, s. 94, 96, 100; listy z 23 i 30 III oraz 3 IV 1933). Wedle wszelkiego prawdopodobieństwa portret wykonany 1 kwietnia 1933 przedstawia jedną z tych pięciu pań, która niestety dotąd pozostaje anonimowa.

 

Dodatek małej litery „s“ do typu portretu (T.Bs) oznacza „specjalny“. Chodziło o odróżnienie go od przeciętnych wizerunków. Mogło chodzić zarówno o ponadprzeciętną urodę modelki lub też opisany wyżej sposób pozyskania klientki. Na portrecie znajduje się też adnotacja informująca o powstrzymaniu się od palenia papierosów i piciu alkoholu (NP/NΠ) w dniu wykonywania pracy. 

 

Uroda modelki oraz sposób jej sportretowania sprawia, że jest to jeden z najpiękniejszych wizerunków kobiecych w twórczości Witkacego, a jako portret żony oficera WP spędzającej okres wczesnej wiosny w zakopiańskim sanatorium, jest świadectwem świata, który skończył się wraz z wybuchem II wojny światowej we wrześniu 1939 roku.

Za ekspertyzą dr Anny Żakiewicz 

 

Bibliografia:

– Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885-1939). Katalog dzieł malarskich, oprac. I. Jakimowicz przy współpracy A. Żakiewicz, Muzeum Narodowe, Warszawa 1990, poz. I 1740.

Stanisław Ignacy Witkiewicz (Warszawa 1885 - Jeziory na Wołyniu 1939) uczył się w domu pod kierunkiem ojca, Stanisława Witkiewicza. W 1903 zdał maturę we Lwowie. W 1904 zaczął podróżować, m.in. do Wiednia, Włoch, Monachium, Paryża, Londynu. W latach 1904-1910 odbywał studia w ASP w Krakowie u prof. Józefa Mehoffera, przerywane okresami nauki u Władysława Ślewińskiego. W 1914 wyjechał z ekspedycją Bronisława Malinowskiego do Australii, stamtąd zaś wprost do Petersburga, gdzie po wybuchu I wojny światowej zaciągnął się do wojska rosyjskiego. W Rosji był świadkiem rewolucji bolszewickiej. 

Po powrocie do kraju w 1918 został członkiem grupy „Formiści", z którą wystawiał w latach 1918-1922. W malarstwie tego okresu był najbliższy wcielenia w życie własnej teorii Czystej Formy, sformułowanej w czasie wojny (stosowała się ona również do dramatu). Obok Leona Chwistka był głównym teoretykiem ugrupowania. Po 1924 działał jako jednoosobowa „Firma Portretowa S. I. Witkiewicz’’ wykonująca portrety na zamówienie. Jednocześnie kontynuował twórczość literacką (dramaty, powieści) i filozoficzną, przede wszystkim zaś uprawiał spajającą wszystkie formy jego aktywności, docenioną dopiero u schyłku XX wieku „sztukę życia’’. Popełnił samobójstwo na początku II wojny światowej, nazajutrz po agresji sowieckiej na Polskę.