PAPROCKI Bartosz. Herby rycerztwa polskiego. Na pięcioro Xiąg rozdzielone. W Krakowie 1584. W Drukarni Macieia Garwolczy...

PAPROCKI Bartosz. Herby rycerztwa polskiego. Na pięcioro Xiąg rozdzielone. W Krakowie 1584. W Drukarni Macieia Garwolczyka. folio, s. [40], 723. opr. XIX w. psk.
E. 24, 64. Pierwszych 6 kart na początku, jedna wewnątrz i 2 na końcu w starych kopiach. Oprawa otarta, uszkodzona i nieco zaplamiona, wewnątrz papier miejscami zabrudzony, ubytki marginesów wielu kart podklejone w XIX w., niektóre z niewielką szkodą dla tekstu; wymaga konserwacji.
Pomnikowe dzieło pierwszego polskiego autora genealogicznego. Tekst otwiera rozdział "O Orle, Kleynocie, ktory tylko samym Krolom Polskiem należy" z drzeworytowym, niemal całostronicowym herbem Rzeczypospolitej. Resztę księgi wypełnia w całości właściwy herbarz: "O Narodzie szlacheckim, iako dawno iest, y skąd ma początek, także y o Kleynociech, ktore pospolicie Herby zowiemy, skąd, dla czego, y iako dawny początek maią". W tekście kilkaset drzeworytowych podobizn herbów polskich. Na s. 23-28 wiersz Jana Kochanowskiego ("Pamiątka wszystkimi Cnotami hoynie obdarzonemu Janowi Baptyście, Hrabi na Tęczynie, Bełskiemu Woiewodzie"). "Dzieło swe podzielił Paprocki na pięć ksiąg. W pierwszej, obok genezy godła państwowego, Orła, znalazły się rodowody książąt i królów od Lecha do Ludwika Węgierskiego, wraz z kroniką ich panowań. Część druga objęła herby najdawniejsze, rodzime, uszeregowane wedle rzekomej ich starożytności [...]. W księdze trzeciej pomieścił herby przyniesione z obcych krajów. Czwartą poświęcił godłu Litwy - Pogoni, rozrodzeniu Gedyminowiczów i Jagiellonów wraz z kroniką ich panowań [...]. Dodał jeszcze krótkie wzmianki o pewnej ilości innych rodzin, osiadłych głównie na Wołyniu. W sumie cały ten poczet szlachty W. Ks. Lit. w granicach sprzed r. 1569, nie dochodzi stu trzydziestu nazwisk. Część piątą poświęcił autor herbom województw i miast znaczniejszych" (PSB). Opublikowanie herbarza wywołało liczne protesty wielu rodzin, które często pod groźbą procesu sądowego domagały się zmian w tekście. Paprocki w l. 1584-1587 dokonał wielu zmian, wymieniając w istniejących egzemplarzach strony druku. Rzadkie.