311

Stefan Żeromski (Maurycy Zych) Do swego Boga Gryf Do swoich Aleksander Krasicki Ojczyzna [1894]

add Uw notitie

Kavelbeschrijving

Stefan Żeromski (Maurycy Zych) Do swego Boga Gryf Do swoich Aleksander Krasicki Ojczyzna

Kraków 1894
Wydawnictwo Groszowe Imienia Tadeusza Kościuszki
Nakładem Dra Z. Kostkiewicza i K. Wojnara
Druk. Wł. Ł. Anczyca i Spółki

24s.
o. współczesna z zach. o. oryginalną broszurową
s. bdb

For. ca: 17x11,5 cm

“W twórczości Stefana Żeromskiego dominują fundamentalne dla Polaków zagadnienia
narodowe i społeczne. Trochę niepostrzeżenie przewija się tak zwana
kwestia narodowościowo-wyznaniowa pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego,
związana z ekspansją rosyjsko-prawosławną na ziemiach nadbużańskich
w drugiej połowie XIX wieku1. Została ona poruszona między innymi w powieści
Uroda życia, nowelce Ananke, ale najdoskonalszy artystycznie wyraz znalazła
w „szkicach folklorystycznych”: Do swego Boga i Poganin. W tych dwu zaledwie
kilkustronicowych tekstach Stefan Żeromski zawarł ogrom tragedii podlaskochełmskich
unitow, zmuszonych siłą do przyjęcia prawosławia. Oba utwory, mimo
że mniej znane, należą niewątpliwie do najwyższych osiągnięć literackich ich
autora, a można też zaryzykować stwierdzenie, że także do najlepszych osiągnięć
literatury polskiej. (...) Akcja noweli Do swego Boga toczy się na przełomie lat siedemdziesiątych
i osiemdziesiątych XIX wieku. Utwór otwiera scena zmetaforyzowanego opisu
przyrody pewnego marcowego poranka, który stanowić będzie tło dla przyszłych
wydarzeń. Na złowrogim i lirycznym tle narrator ukazuje dwójkę bohaterów pielgrzymów:
starego chłopa-unitę Felka i jego wnuczkę Teofilkę, którzy ukradkiem
corocznie wędrują celem odbycia wielkanocnej katolickiej spowiedzi z Podlasia
aż „gdzieś za Warszawę”. A wszystko to z tego powodu, że Felek ongiś, wskutek
katowania przez żołnierzy rosyjskich jego rodziny, broniącej swego katolickiego
charakteru, podpisał deklarację przyjęcia prawosławia. Jego syn bity na śmierć
nahajkami do końca wytrwał w katolicyzmie, konając wołał, że on „Polak, na polskiej
ziemi urodzony”. Teraz Felek te pielgrzymki „za Warszawę” traktował jako
pokutę za swoją zdradę katolickiej Cerkwi unickiej.” [w:] Witold Kołbuk, STEFAN ŻEROMSKI WOBEC KWESTII PRZEŚLADOWANIA UNITÓW PODLASKO-CHEŁMSKICH