Zofia Stryjeńska (1891 Kraków - 1976 Genewa), Dziewczyna

technika mieszana, papier, 30,5 × 25,5 cm w świetle passe-partout
sygn. l. d.: ZS
„Stryjeńska jest na wskroś oryginalna”. Wykazanie własnej odrębności, oryginalności w sztuce stało się wówczas jednym z największych marzeń powracającej do grona wolnych narodów Polski.
K. Nowakowska-Sito, „Boginka z ziemiańskiej” [w:] Zofia Stryjeńska 1937–1976, Kraków 2008, s. 35.
Bez wątpienia artystką dwudziestolecia międzywojennego, najoryginalniej obrazującą folklor górali podhalańskich była Zofia Stryjeńska. Urodzona w Krakowie chłonęła kolorową kulturę ludową, wielobarwnego tłumu handlarzy zjeżdżających na rynek z podkrakowskich wsi. Była nie tylko analitycznym badaczem góralskich obyczajów, we właściwy dla siebie sposób stworzyła barwny wizerunek, łącząc wszystkie składniki współtworzące fenomen podhalańskiej kultury: bogaty strój, sielankową obyczajowość, krajobraz oraz wyjątkowość sztuki górali.

„Przełom wieków XIX i XX to okres fascynacji młodopolskich artystów szeroko rozumianą ludowością. Pokolenie którego kulminacja twórczości przypadła na lata 20. i 30. XX wieku, równie chętnie i często sięgało po tematy związane z polską kulturą ludową. Artystką, która zawdzięcza swoją zasłużoną sławę twórczo wykorzystywanej ludowości, była niewątpliwie Zofia Stryjeńska. Wykreowane przez nią postacie – żywiołowe, emanujące energią, rozmachem i wigorem, barwne i dostojne – odzwierciedlać miały duchowe wartości polskiego chłopstwa. Współcześni Stryjeńskiej krytycy zauważali, że „artystka ze zdumiewającą intuicją czyni użytek z jej [sztuki ludowej] cech najbardziej znamiennych, łącząc najpełniejszą fantastykę z głębokim odczuciem życia, a poetyczny irracjonalizm ze szczerym humorem” (Husarski 1926, s.3) (…) Najbliższe analogie formalne opierają się więc na asortymencie środków w warstwie dekoracyjnej. Są to: ornament, kolorystyka, rytmika i horror vacui. (…) Podobnie jak w sztuce ludowej, umowność ruchu postaci zaznaczona jest świadomie w sposób
symboliczny, uproszczony. Artystka zrezygnowała w swoich pracach z tak charakterystycznej dla ludowego malarstwa umowności, braku akcji i hierarchizacji postaci. Inspirując się ludową tematyką, często stosując wielowątkowość przedstawień, nadaje im zawsze wartką akcję, a postaciom – indywidualne rysy twarzy. W ten sposób urozmaica i uatrakcyjnia kompozycję. (…) Postacie wykreowane przez Stryjeńską są niemal zawsze ubrane bogato i strojnie, z pańska choć po chłopsku. Przetwarza ona nieraz owe ludowe stroje w sposób niemal fantastyczny. (…)”
J. Słomska, „O Ludowości”, [w:] Zofia Stryjeńska 1937–1976, Kraków 2008, s. 262–264