Marian Mokwa (1889 Malary - 1987 Sopot), Ulica w Damaszku (Bliski Wschód), lata 20/30 XX wieku

olej, płótno, 95 × 125 cm
sygn. p. d.: „Mokwa”

Obraz Ulica w Damaszku (Bliski Wschód) pochodzi z okresu międzywojennego. Należy do dwóch znanych kompozycji olejnych odwołujących się do pobytu Mokwy na terenie ówczesnej Turcji w latach 1911–1914. Druga, większa kompozycja, uważana za zaginioną (ilustr. 1) wisiała w domu artysty do 1939 roku. Przedstawiała ten sam motyw ulicy w Damaszku. Obie prace powstały prawdopodobnie na podstawie akwareli z 1913 roku Damaskus (ilustr. 2) znajdującej się w zbiorach rodziny artysty. Jego prace olejne z tego okresu mają często aurę techniki akwarelowej. Artysta posługiwał się swobodną i szeroką plamą barwną, niekiedy niezwykle dynamiczną. Budując swoje prace na subtelnościach kolorystycznych umiejętnie wykorzystywał szeroką gamę kolorów złamanych. Malował syntetycznie i szkicowo, chcąc uchwycić niepowtarzalny klimat miejsca i sytuacji. Światło Bliskiego Wschodu wpływa w sposób oczywisty na rozjaśnienie palety. Artysta w przypadku widoków miast nigdy nie odtwarzał wiernie architektury. Zawsze bardziej interesowało go ogólne wrażenie, nastrój niż wierne ukazanie realiów, pejzażu czy detalu.

Niezwykle konsekwentna twórczość Mariana Mokwy trwająca ponad 80 lat i trudny do ogarnięcia dorobek szacowany na około 7 tysięcy obrazów olejnych i akwarel stwarza możliwości kolejnych wystaw, jak i odkryć niezwykłych prac. Całe życie Mariana Mokwy charakteryzuje ciekawość świata, nowych wrażeń, doświadczeń, ludzi i sytuacji. Stąd liczne podróże, przyjaźnie, niezwykła biografia, w której fakty historyczne przeplatają się z artystycznymi, wypełniają i determinują nawzajem.

Jednym z najważniejszych okresów w życiu Mariana Mokwy był wyjazd do Turcji pod koniec 1911 roku. Wtedy ukształtował się jego indywidualny styl. Czas pobytu nad Bosforem to dla Mariana Mokwy okres pracowity, wypełniony podróżami i malarską pracą. W okresie tym artysta posługiwał się akwarelą, techniką malarską niezastąpioną przy pracy w plenerze i ciągłej zmianie miejsca pobytu. W Turcji interesował się pejzażem, z upodobaniem kreślił typy ludzkie, szkicował architekturę Stambułu i innych miast Bliskiego Wschodu. Dla malarza z Północy Orient był fascynującym odkryciem, to świat, gdzie egzotyka splata się ze starożytnością. Wschód zaskakuje i pociąga przepychem, ostrością światła, feerią kolorów. Jego prace z tego okresu, tworzone niekiedy w „impresjonistycznym pośpiechu”, są dowodem prawdziwego talentu, zaskakują dojrzałością. Właśnie w Turcji Mokwa wyzbył się sztywności i akademickiej maniery. Prace te są niezwykle świetliste i lekkie, przepełnione aurą charakterystyczną dla krajów południa.
To wtedy w czasie jednej z bitew morskich w okresie wojny bałkańskiej, złożył symboliczne śluby, poświęcając swoją twórczość morzu.
Wybuch I wojny światowej przerwał okres pierwszych sukcesów, popularności, przychylności krytyki i niemałej już sławy akwarelisty Orientu. W 1914 roku jako mieszkaniec zaboru pruskiego został powołany do armii. Pełnił w niej obowiązki malarza wojennego. W 1918 artysta wraca na Pomorze. Osiedla się w Sopocie, miejscu poprzez swoje położenie, klimat, niepowtarzalną architekturę wymarzonym dla twórczej pracy. Lata dwudzieste to w życiu artysty okres stabilizacji. Malarz zakłada rodzinę, buduje dom w Sopocie z duża jasną pracownią przy dzisiejszej ulicy Kasprowicza, ma szereg wystaw indywidualnych w tym dwie prestiżowe w salach warszawskiej „Zachęty” (1924, 1932). Buduje w Gdyni Galerię Morską, w której prezentuje cykl obrazów historycznych poświęconych morskiej historii Rzeczypospolitej. W okresie międzywojennym Mokwa powrócił do akwarelowych szkiców z Turcji, by tworzyć obrazy olejne.
Bibliografia:
Wojciech Zmorzyński, „Tureckie śluby Mariana Mokwy”, katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 2014.

dodatkowe zdjęcia:
Marian Mokwa z żoną Stefanią Łukowicz i teściem Maksymilianem Łukowiczem na tle „Ulicy w Damaszku”. Zdjęcie wykonane w domu artysty przed 1939 r.

Damaszek, 1913 (Zbiory rodziny artysty)