Jan Matejko (1838 Kraków - 1893 tamże), Wizerunek młodej kobiety – do portretu Barbary

ołówek, papier, 21,8 × 15.5 cm w świetle passe-partout
sygn. p. d.: „J.M.” oraz 3 cyfry
Przy dolnej krawędzi zatarty napis: „do portretu Barbary (?)-ręką artysty”
Do pracy dołączona ekspertyza Małgorzaty Buyko z 2021 r.

Ogromną część artystycznego dorobku Jana Matejki stanowią ołówkowe rysunki. Szkicowe studia pozwalają najczęściej na poznanie drogi wiodącej mistrza od koncepcji obrazu do jego realizacji, a jednocześnie ukazują geniusz Matejki – rysownika. Warto zauważyć, że malarstwo olejne tego wybitnego malarza jest wyważone i przemyślane, natomiast w pracach rysunkowych twórca pozwolił sobie na większą swobodę, ekspresję kreski będącej znakiem malarskiego geniuszu artysty. Oprócz ruchu i zmysłowości zawartej w rysunkach Matejko równocześnie potrafił z niespotykaną precyzją oddać proporcje, światłocień czy wolumen malowanych przedmiotów i postaci. Poznanie rysunków i dzieł szkicowych daje możliwość głębszego wniknięcia w istotę twórczości artysty. Za pośrednictwem rysunków możliwe jest wyjaśnienie różnorodnych problemów formalnych i tematycznych olejnych obrazów mistrza. O rysunkowej pasji Jana Matejki najlepiej świadczy „Skarbczyk” bądź „Słownik”, czyli teka różnorodnych rysunków, które artysta pieczołowicie przechowywał i powiększał przez blisko pięćdziesiąt lat. Mistrz malarstwa historycznego czerpał z nich niejednokrotnie wzory do odtwarzania realiów historycznych w realizacjach olejnych. Prezentowany rysunek to najprawdopodobniej szkic do portretu Barbary Radziwiłłówny z królem Augustem (ilust. 1) co potwierdza podpis Matejki na pracy. Obraz został namalowany w 1867 r. a malarz poprzedził go olejnym szkicem z 1864 r. (ilust.2) . „Z pewnym prawdopodobieństwem można założyć, że wzorem do prezentowanej pracy mógł być olejny Portret Panny Dybowskiej z 1861 roku (ilustr. 3) który według Mariana Gorzkowskiego „Jan Matejko namalował bo studium to było wykonane z powodu, że zobaczywszy wówczas młodą osobę dostrzegł w niej rysy charakterystyczne”.
Fragmenty ekspertyz p. Małgorzaty Buyko z 2021 r.