Józef Brandt, POSTAĆ W STROJU SZLACHECKIM, ok. 1870

50,0 x 31,0cm - ołówek, papier

sygn. p.d.: JB [monogram wiązany]

 

Do rysunku dołączona jest ekspertyza dr. Mariusza Klareckiego z lutego 2022 roku.

 

Młody Józef Brandt, wychowany w duchu staropolskiego ziemiaństwa, zafascynowany barwną historią dawnej Rzeczpospolitej, a w szczególności XVII wiecznymi wojnami, już w wieku piętnastu lat próbował swoich sił, posługując się piórkiem i akwarelą.

W maju 1863 roku, znany monachijski batalista, Franz Adam, zaproponował młodemu malarzowi naukę w prywatnej pracowni mistrza. Profesor od samego początku docenił i wspierał tematykę staropolską, której fascynacji uległ Józef Brandt. Wtedy też, jego uczeń rozpoczął kolekcjonowanie staropolskich militariów i strojów pochodzących z terenów dawnej Rzeczpospolitej. Gromadził w ten sposób kostiumy i akcesoria, a także sporządzał rysunki uzbrojenia i oporządzenia wojskowego. Artysta w latach 1860-1870 ze szkiców piórkiem oraz ołówkiem sporządził szczególnie pomocny malarzowi album Starożytności w Polsce. W jednym z listów pisał: dostałem od Kossaka do kopiowania bardzo ładne rysunki. Są to kostiumy wczesne, małorosyjskie [...] z czasów Chmielnickiego [...] (List Józefa Brandta do Walerego Eljasza z 3 lipca 1868).

Budowany w ten sposób zbiór, zarówno rysunków strojów i militariów, jak również autentycznych eksponatów, stanowił odpowiedni warsztat malarski. Od tej pory Brandt mógł już swobodnie ubierać w żupany i kontusze, a także wyposażać w potrzebne akcesoria swoich modeli. W Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu przechowywany jest zbiór szkiców tego typu postaci w staropolskich strojach, który posłużył artyście do przygotowania obrazu Pochód Lisowczyków z 1863 roku (Józef Brandt 1841-1915, t. 3, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2018, il. 62-66).

Za ekspertyzą dr. Mariusza Klareckiego





Józef Brandt (Szczebrzeszyn 1841 - Radom 1915) był jednym z najwybitniejszym polskich malarzy batalistów. Naukę malarstwa rozpoczął w Warszawie pod okiem Juliusza Kossaka.

W latach 1858-1860 był w Paryżu, gdzie podjął studia inżynierskie. Niebawem zarzucił je jednak na rzecz malarstwa i kształcił się w pracowni Leona Cognieta. Po powrocie do kraju, w 1861 debiutował na wystawie w warszawskim TZSP. Od 1863 kontynuował studia w monachijskiej ASP u Franza Adama.

W 1870 otworzył w Monachium własną pracownie i niebawem stał się przywódcą, „generałem” tamtejszej polskiej kolonii artystycznej i nauczycielem wielu malarzy. Po 1877 miesiące letnie spędzał w Orońsku, zapraszając na plenery grono swych uczniów.

Został honorowym profesorem Akademii w Monachium (1878), członkiem Akademii w Berlinie (1877) i Pradze (1900).

Odznaczony wysokimi orderami, wyróżniany medalami i nagrodami na międzynarodowych wystawach, cieszył się prawdziwie europejską sławą. Mieszkając i tworząc poza krajem zawsze wyraźnie podkreślał swoją polskość; dając jej wyraz choćby poprzez podpisywanie obrazów Józef Brandt z Warszawy.

Malował bitwy, potyczki, podjazdy – epizody z historii polskich wojen kresowych i wojen szwedzkich XVII wieku, a także sceny rodzajowe – jeźdźców, polowania, jarmarki. Jego barwne, pełne ruchu i perfekcyjne warsztatowo obrazy podziwiano powszechnie, jako najlepszy przykład wysoko wówczas cenionej „szkoły polskiej”.

Ale podczas gdy niemiecki czy francuski widz dostrzegał w nich przede wszystkim egzotykę i barwy Orientu, dla Polaków były to płótna „prawdziwe, naturalne, swojskie jak fragmenty z pamiętników Paska albo Rzewuskiego, przetransponowane na barwy i linie”.