Anna Jagiellonka

Wśród tego zgłaszają się rozmaici konkurenci do ręki królewny. Magnus, brat króla duńskiego, biskup ozylijski i Albrecht brandenburski. Ani jeden ani drugi nie mieli powodzenia. Pierwszy jednooki, ubogi i pijanica w dodatku, otrzymał wnet odpowiedź odmowną, na związek z drugim nie chciał zezwolić Zygmunt August. Tak co chwila spotykały Annę zawody a na domiar złego psuł się jej stosunek z bratem, który, oddany dorywczym miłostkom i coraz bardziej zapadający na zdrowiu, siostrę  widocznie zaniedbywał. Śmierć Zygmunta Augu sta nie po lepszy ławniczem położenia królewny. Z obawy przed intrygami posłow austryackich, którzy Annie podsuwali widoki małżeństw a z młodziutkim arcyksięciem Ernestem, stany polskie otoczyły królewnę czujną strażą, kazały jej się przenosić z miejsca na miejsce, przemawiając zarazem przez usta wysłanników swoich w sposób surowy i powadze infantki niemal ubliżający. A jednak u rok dynastyi jagiellońskiej był jeszcze tak wielki, że nawet przebiegły Montluc nie wahał się uroczyście starać o rękę Anny dla swojego kandydata Henryka. Jakoż królewna, ujęta tem widocznie, przechyliła się na stronę francuską i wpłynęła niemało na wybór Walezego. Małżeństwo mimo to nie przyszło do skutku a rychła ucieczka Henryka otworzyła królewnie nowe widoki. Tym razem nastąpił zwrot stanów czy w opinii publicznej. Cicha, nabożeństwu oddana i wielkiej powagi nawet innowierców zażywająca infantka, stała się nagle celem zabiegów stronnictw. A jenci cesarscy i partyzanci Habsburgów zgadzali się na to, że arcyksiążę Ernest może wtedy tylko liczyć na zwycięstwo jeśli ożeni się z Anną. Cesarz zwlekał z ostateczną decyzyą w tym względzie a i infantka nie okazywała także wielkiej skłonności do związku z Ernestem, za myśląc sama o koronie. Jakoż nadzieje nie omyliły ją: stronnictwo, przeciwne Habsburgom obwołało królową Annę dodając je j za męż Stefana Batorego. Dziesięcioletnie panowanie tego króla, tak obfite w doniosłe wypadki dziejowe, jest dla Anny epoką spokoju i wewnętrznego zadowolenia. Nie odgrywa ona roli politycznej, do której nie była stworzona, nie wpływa wielkie czyny pomysły męża, ale w cichości spełnia obowiązki, wskazane tradycyą rodzinną i wzniosłemi popędami zacnego swego serca. Przemieszkując głównie w Warszawie, zwraca nam szczególniejszą uwagę. Kończy więc rozpoczętą przez Zygmunta Augusta budowę mostu na Wiśle, muruje kościół w Ujazdowie a, zjeżdżając do Krakowa pilnuje robót w Kaplicy Zygmuntowskiej na Zamku i ozdabia znacznym kosztem pałac w 7 Łobzowie. Na tych pracach, przeplatanych radosnemi wieściami  o przewagach oręża polskiego, to znów smutną bardzo nowiną o śmierci Katarzyny Jagiellonki w r. 1583, upłynęło Annie lat dziesięć aż do śmierci Batorego. Osierocona teraz ponownie, o zdrowiu mocno nad wątlonem, przelała ona całą miłość swoją na dzieci ukochanej przez siebie Katarzyny: Zygmunta i imienniczkę swoją, którą zdrobniale «Janusią» nazywała. To też podczas burzliwego bezkrólewia po śmierci Stefana całem staraniem Anny jest zapewnić koronę ulubionemu siostrzeńcowi. Jakoż zabieg i jej pomyślny uwieńczył skutek: Zygmunt III zasiadł na tronie a siostra jego wesoła i odważna Hanusia stała się nieodstępną prawie towarzyszką ciotki. Osiem lat upłynęło od tej chwili, tak ważnej w życiu królowej, tak doniosłej w dziejach Rzeczypospolitej. Wśród burz, wstrząsających tronem młodego monarchy, spotykamy od czasu do czasu Annę w najbliższem otoczeniu królewskiem, zawsze troskliwą o los siostrzeńca i siostrzenicy, biorącą żywy udział w uroczystościach familijnych. W r. 1593 trzyma ona do chrztu pierwszą córkę Zygmunta III, a w dwa lata później jest matką chrzestną królewicza Władysława. Po tym akcie powraca do Warszawy, aby miasta te go za życia już nie opuścić. Wiek podeszły miała lat 72 - i dolegliwości ze starością zwyczajnie złączone, dają się królowej uczuć coraz dotkliwiej. Z chrześcijańską rezygnacyą gotuje się ona też do wiecznego z światem lo z łączenia, wydaje i  rozporządzenia pogrzebowe, spisuje testament, przyjmuje Sakramenta św. z rąk X Piotra Skargi zasypia wreszcie spokojnie w obecności ukochanego swego siostrzeńca dnia 9 września r. 1596.