Władysław I, Łokietek

Syn Kazimierza, księcia kujawskiego i Salomei księżniczki pomorskiej, urod. w r. 1260. na tronie zasiadał 3 razy w roku 1290, 1296 i 1306, koronowany w Krakowie 20 stycznia 1320 roku. Miał żonę Jadwigę, córkę Bolesława Pobożnego, księcia kaliskiego (zmarłą w r. 1310), z niej syna Kazimierza Wielkiego, i córki: Elżbietę, zaślubioną Karolowi Robertowi, królowi węgierskiemu i Małgorzatę zaślubioną Bernardowi, księciu świdnickiemu. Władysław Łokietek umarł w Krakowie dnia 2 marca r. 1333, żył lat 73, panował stale od r. 1306 lat 27, pochowany w kościele katedralnym w Krakowie. 

Na wieść o zgonie Wacława wszyscy już garnęli się do Władysława Łokietka, wszystkie też części Polski królem go uznały, a nawet Kraków otworzył mu swe bramy. Krótko jednak mógł Władysław Łokietek pozostać w stolicy, gdyż uregulowanie spraw koniecznie wymagało obecności jego na Pomorzu. W listopadzie 1306 r. stanął tedy Władysław na czele wojska u granic Pomorza, gdzie samowładnie prawie rządziła protegowana przez czeskie rządy rodzina Szwenców, zagrażająca oderwaniem dzielnicy pomorskiej od Polski. Bez trudności odebrał Władysław rządy tej możnej rodzinie, a nawet uwięził syna wojewody pomorskiego; zanim jednak zdołał stanowczo uporządkować stosunki, musiał wracać do Krakowa, skąd doszły go niepokojące wieści. 

Oto Krakowski Biskup Muskat, który tylko pozornie przyłączył się do nowego księcia, zaraz po jego wyjeżdzie rozpoczął od nowa intrygi, które Łokietkowi groziły utratą Krakowa. Władysław byłby może uległ w długotrwałym tym sporze, gdyby po stronie jego nie był stanął zacny Arcybiskup Gnieźnieński, Jakób Świnka. Za jego też przyczyną cała sprawa zakończyła się wreszcie całkowitem zwycięstwem Władysława Łokietka. 

Zaledwie jednak Władysław z pierwszej wyprawy na Pomorze wrócił do Krakowa, a już rodzina Szwenców znowu krnąbrnie podniosła głowę, wspomagana przez Waldemara, margrabiego brandenburskiego. Władysław zaniepokojony postępkami Biskupa Muskata i mieszczaństwa niemieckiego, nie mógł Krakowa na razie opuścić. Tedy nie było innej rady, jak poprosić Krzyżaków, aby Pomorze obronili. Wtenczas bowiem jeszcze nie miedziane, co to byli za ptaszkoroie. Ci zaś wezwani na pomoc, opanowali Gdańsk i Pomorze, popełniając przytem gwałty i rabunki na biednym ludzie. Gdy zaś wszystko zdobyli, ani słyszeć nie chcieli o ustąpieniu. Tedy Władysława Łokietka, oburzony tern wszystkiem, zażądał zwrotu Pomorza, na co mu oświadczyli Krzyżacy, źe zgodzą się, jeżeli Książę zapłaci koszta obrony zamku gdańskiego, które obliczyli na sto tysięcy grzywien czyli pięćdziesiąt tysięcy funtów  srebra. Była to suma olbrzymia na orne czasy, bo dziś funt srebra ma wartości 30 talarów. Wszystko to srodze gniewało Cokietka, dlatego czekał cierpliwie dogodnej pory do zemszczenia się na Krzyżakach. W tym celu porozumiał się z Giedyminem, który także nie miał dnia ani jednej chwili spokojnej od zakonu Krzyżackiego. Tenże bezustannie ropadając do Litwy, chciał ją bowiem nawracać do wiary Chrystusowej, ale nie miłością, nauką i słomy Ewangelii, tylko ostrzem miecza. Bezbożnikom tym nie chodziło o szerzenie prawd Wiary świętej, ale tylko o zanojomanie kraju i łupienie znajdujących się tu bogactw. Co najgorsza, że Krzyżacy dostawali posiłki nieomal z całej Europy. Oto tłumy rycerzy pragnących walczyć za miarę, co rok przybymały do Prus. Zaś gdy zebrała się ich znaczna gromada, wtenczas robili na Litwinom obławę, niby na dzikiego zwierza, a zdobywszy jaki gródek, wszystkich mieszkańców w pień rozcinali lub mieszali. Z tym Giedyminem zamarł tedy Łokietek przymierze ro Wilnie, przy której sposobności Giedymin wydał córkę swą Aldonę za syna Cokietkomego - Kazimierza. 

Ponieważ zaś Władysław już poprzednio wydał był córkę swą Elżbietę za króla węgierskiego Karola Roberta, więc teraz wospomagany wojskiem zarówno przez zięcia jak i Giedymina, śmiało mógł stawić czoło butnemu Krzyżactwo. Wreszcie 27 września roku 1331 przyszło do walnej bitwy pod Płowcami. Z obu stron walczono ze straszną zapalczywością. Ze strony Krzyżaków straty były ogromne, gdyż na placu bitwy poległo 24000 żołnierza. Zginął wielki komtur Otto z Bennsdorfu, komturowie Elbląga i Gdańska i wielu innych przedniejszych Krzyżaków. 

W roku 1331 Łokietek zwołał wiec do Chęcin, który był pierwszym sejmem narodu polskiego. A wiec ten zgromadzili się Biskupi, wojewodowie, kasztelanowie wszystkich księstwo, i uradzili prawa dla całego kraju. Uchwalono też na tym wiecu podatek na utrzymanie wojska. 

Bohaterski Władysław Łokietek nie dożył zakończenia sporu o Pomorze, umarł tej dniu 2 marca 1333 roku, licząc 73 lat życia. Zwłoki jego pochowane zostały w Katedrze Krakowskiej, po lewej stronie chóru.