Przemysław II

Syn pogrobowy Przemysława I księcia polskiego na Poznaniu i Gnieźnie i Elżbiety, córki Henryka II, księcia wrocławskiego. Urodzony dnia 14 października 1257 r., koronowany to Gnieźnie dnia 26 czerwca 1295 r. - Miał żony: pierwszą Ludgardę, słowiankę, córkę księcia pomorskiego, zaślubioną 1273 r., uduszoną w Poznaniu 1283 r. i drugą Ryksę, córkę Waldemara, króla szwedzkiego, a z niej córkę Ryksę-Oźbietę, urodzoną 1286 r., - zaślubioną 1300 r. Wacławowi królowi polskiemu i czeskiemu. Przemysłom został zabity w Rogoźnie przez margrabiów brandenburskich dnia 6 czerwca 1296 r. - żył lat 38, - panował 7 miesięcy, pochowany w kościele katedralnym w Poznaniu. 

Po śmierci Leszka Czarnego nastąpiło niesłychane zamieszanie ro Polsce. Książęta śląscy, poznańscy, mazowieccy i Władysław, brat Leszka, Łokietkiem, ubiegali się o panowanie i jedni drugim rozdzierali miasta i księstwa. Nadto Gryfina, żona Peszka, sfałszowała testament, w którym rzekomo zmarły zapisał księstwo swoje Wacławowi, królowi czeskiemu, ożenionemu z siostrą Gryfiny. 

Starania Władysława Łokietka o zdobycie panowania nad księstwem krakowskiem i Sandomierskiem, spełzły na niczem; z trudnością utrzymał się tylko przy księstwie Sieradzkiem. Powołany na tron przez wybór możnowładztwa Bolesław, książę mazowiecki, musiał ustąpić z Krakowa skutek niechęci zniemczałego mieszczaństwa, które wezwało na tron Henryka IV. księcia wrocławskiego. Był on stanowczym sprzymierzeńcem cesarza Rudolfa Ii jego zwierzchnictwo uznającego. Henryk natychmiast pośpieszył do Krakowa, a uzyskawszy poparcie szlachty, stał się wkrótce panem kraju. 

Panowanie zniemczałego księcia Henryka było wielkiem niebezpieczeństwem dla kraju. W obronie polskiej narodowości wystąpił tedy dzielny książę Władysław Łokietek i w raz z Bolesławem, księciem mazowieckim wyruszył przeciw Henrykowi, nie chcąc go dopuścić do panowania. Roku 1289 udało im się wspólnemi siłami pobić wojska śląskie pod Siewierzem i Kraków zajęto. 

Atoli mieszczanie krakowscy ro nocy otworzyli Niemcom bramy miasta, zaś Władysław Łokietek ro przebraniu, z niebezpieczeństwem życia musiał opuścić mury Krakowa, gdy tymczasem Henryk ro stolicy się utrzymywał.

W ten sposób germanizacya, której podległa dzielnica śląska, zagroziła teraz również sercu Polski. Grunt po temu ro miastach należycie już był przygotowany i gdyby nie śmierć Henryka, która nastąpiła 23 czerwca 1290, t. j. m kilka miesięcy po objęciu panowania, to ziemia krakowska byłaby doznała losu Śląska. 

Henryk IV umierając bezdzietnie, pozostawił księstwo wrocławskie Henrykowi, księciu głogowskiemu, zaś księstwa krakowskie i sandomierskie Przemysławowi, księciu wielkopolskiemu, miało się tak dokonać znowu połączenie Wielkopolski z małopolską. Przemysław dziedzictwo przyjął i szybko przybył do Krakowa, ale z jednej strony stanął mu oporem Władysław Łokietek, a z drugiej nowy, potężny i zupełnie niespodziany współzawodnik. 

Oto Gryfina, wdowa po Leszku Czarnym, wystąpiła teraz z twierdzeniem, że mąż umierając uczynił ją dziedziczką tronu i oświadczyła, że dziedzictwo to pragnie przenieść na swego krewnego, młodego i możnego króla czeskiego, Wacława. Szlachta chwyciła się tej myśli iw raz z księżną wysłał poselstwo w roku 1290 do króla czeskiego, do Pragi. Wacław tron polski przyjął, to też 2 lutego 1291 wojsko czeskie zajęło Krakowa Biskup Praski Tobiasz imieniem króla objął kraj w posiadanie. Temu sprzeciwił się Władysław Łokietek, który zdołał utrzymać się w Sandomierzu i wystąpił przeciw Wacławowi. Popierany częścią szlachty krakowskiej, bezustannie najeżdżał zwolenników króla. Wreszcie po przybyciu Wacława do Krakowa, oblężony w zamku sieradzkim przez wojska królewskie, musiał poddać się wraz ze swoim bratem, zrzec się uroczyście wszelkich uroszczeń i złożyć hołd Wacławowi. Władysław Łokietek mimo to swoich najazdów na ziemię Krakowską nie zaprzestał. 

W tym czasie ważne zmiany zaszły w Wielkopolsce i przyczyniły się do wzmocnienia potęgi i wpływ u księcia wielkopolskiego Przemysława. Oto książę pomorski Mszczug umierając, ustanowił Przemysława swoim następcą, oddając mu Pomorze i Gdańsk. Ten wzrost potęgi podał Przemysławowi myśl koronowania się królem całej Polski, ażeby przez zjednoczenie wszystkich książąt pod jednem berłem wznowić dawną jej świetność. Plan swój powierzył Biskupom i przedniejszym panom, którzy po wspólnej naradzie zjechali się do Gniezna, gdzie Przemysława królem ogłoszono. Jakób Świnka, Arcybiskup Gnieźnieński, dokonał równocześnie koronacyi nowego monarchy. Od czasów Bolesława Śmiałego był to znowu pierwszy król koronowany. Wacław założył przeciw temu protest u Papieża, lecz bez skutku, natomiast Przemysław rozpoczął teraz rokowania z książętami możnowładcami i, ażeby wspólnemi siły położyć koniec panowaniu czeskiemu w Krakowie. Przedwczesna śmierć położyła kres zamysłom tego dzielnego króla. Dnia 6 czerwca 1296 r. został Przemysław zamordowany w Rogoźnie. Jedni twierdzą, że przez margrabiów brandenburskich zazdrosnych o jego powodzenie, a inni źe przez morderców nasłanych przez niezadowoloną szlachtę Wielkopolską, mianowicie z rodu nałęczów i Zarembów. Gdyby nie podstępna chytrość książąt brandenburskich, byłby Przemysław zapewnie nieodrodnym potomkiem Bolesława Wielkiego, gdyż wielką rozwijał czynność.