Leszek Czarny

Syn najstarszy Kazimierza, księcia Kujawskiego i Konstancyi, córki Henryka Pobożnego, księcia wrocławskiego, ur. się około roku 1242. Po śmierci Bolesława Wstydliwego został księciem Krakowskim i Sandomirskim. Miał za żonę Gryfinę, córkę Rościsława, hana Sławonii. Umarł bezpotomnie dnia 30 września 1288 roku, panował lat 10. Pochowany jest w kościele księży Dominikanów w Krakowie. 

Leszek Czarny był pierwszym królem, który starał się połączyć rozerwane dotąd części Polski. Objąwszy rządy, miał wiele do czynienia, wprzód z książętami śląskimi, potem z Litwinami i Jadżwingami. 

O tych Litwinach i Jadźwingach trzeba coś więcej nadmienić. Otóż pomiędzy morzem Bałtyckiem z jednej a rzeką Dźwiną z drugiej strony, oddzielony od Polski rzekami Niemnem i Bugiem i wielkiemi borami, znajduje się kraj, w którym siedziały różne plemiona litewskie, jak: Litwini, Żmudzini, Prusacy, Jadźwingowie. Był to naród pogański, czcił Perkuna, bożka piorunów, czcił ogień, który nieustannie palił na ołtarzu, przytem wężom cześć oddawał i miał kapłana najstarszego, który się nazywał Krywekryweite. Siedzieli ci sąsiedzi nasi w lasach i lubili napadać na pograniczne narody, na Rusinów i Polaków, a Niemców, którzy ich chcieli nawracać, nienawidzili nadewszystko. Jadźwingowie byli nadzwyczaj waleczni i najbardziej dokuczali Polsce, jako najbliżsi sąsiedzi, mieszkający w lasach i błotach polskich i na Podlasiu. Byli zaś tak zażarci w bitwie, że jak który gdzie stanął, tak się bił do upadłego, przenosząc śmierć nad niewolę. 

Otóż Litwa z Jadżwingami wpadła była do Polski. Peszek Czarny zebrał wojsko, dognał Jadźwingów z Litwinami między rzeką Narwią a Niemnem. Uderzyli natarczywie Polacy na uchodzących, którzy nie mogli się dobrze bronić, obciążeni łupami i jednych w pień wycięli, drugich w błotach potopili. Jadźwingów wszystkich do szczętu wytępiono. 

Za jego panowania wpadli znowu Tatarowie, zmówiwszy się z Rusią i prawie jak szarańcza jaka spustoszyli Polskę od Sandomierza do Krakowa; oprócz różnych bogactw, jakie złupili, zabrali nadto z sobą dwadzieścia jeden tysięcy dziewcząt. Leszek Czarny uciekł do Węgier, a kraj na pastuję zostawił. 

Po dziesięciu latach panowania, co miesiącu wrześniu 1288 roku umarł Leszek Czarny bezpotomnie, a pomimo swojej wielkiej waleczności i wojennej sławy nie potrafił utrwalić swojej pamięci przez uporządkowanie kraju.