Kazimierz IV, Jagiellończyk

Syn młodszy Władysława Jagiełły i Zofii, księżniczki kijowskiej. Urodził się dnia 29 listopada 1427 r., - ogłoszony w Wilnie wielkim księciem litewskim w r. 1440, - obrany królem polskim na sejmie co Sieradzu dnia 24 kwietnia 1445 r., koronowany w Krakowie dnia 25 czerwca 1447 r. Miał żonę Elżbietę, córkę cesarza Albrechta, urodzoną w r. 1439, zaślubioną w r. 1454 m Krakowie (zmarła 30 lipca 1505 m Krakowie im miejscowej katedrze pochowaną), z niej synom Władysława urodzonego 1456 r., króla czeskiego i węgierskiego, św. Kazimierza urodź. 1458 r. (zmarłego 1482 r. m Wilnie i tam żem kaplicy zamkowej pochowanego, a w czterdzieści lat po zgonie przez papieża Klemensa VIII uznanego za Świętego i Patrona Litwie nadanego), - Jana Olbrachta, Aleksandra, Zygmunta I, królom polskich i Fryderyka Prymasa i Kardynała urodz, w roku 1468, zmarłego 1503 r., jako też córkę Jadwigę ur. 1457 roku. 

Przez dwa lata nie obierano w Polsce króla, gdyż nie chciano wierzyć w śmierć Władysława. Sądzono, że nie zginął, lecz dostał się do niemali. Wreszcie, gdy zgasła nadzieja powrotu „Warneńczyka", posłano na tron brata jego młodszego, Kazimierza, który naówczas był wielkim księciem litewskim. 

W pierwszych zaraz latach jego panowania, były ciągle spory między panam i litewskimi a polskimi o Wołyń i Podole, które zarówno Litwa jak Polska za swoją własność uznawały. Kilka razy nam et do tego przyszło, że obydwa a narody chciały się rozłączyć, ale rozumni ludzie składający radę państwa, zaniechali tak szkodliwego podziału. Mniemali bowiem, że we dwóch łatwiej oprą się sąsiadom. 

Począwszy od Kazimierza Jagiellończyka Polska wpływała na dolę Multan i Wołoszczyzny, które od południa naciskali Turcy. Kroi Kazimierz myśłał tedy wojsko, aby wypędziło Bohdana, przywłaszczającego sobie rządy, a wprowadziło Aleksandra, syna Eliasza, hołdawnika Polski. Zamarto z Bohdanem ugodę, lecz w powrocie do kraju zdrajca ten uderzył na Polakom. Ci ostatni odnieśli wprawdzie zwycięstwo, lecz stracili wielu dzielnych wojownikom. 

Krzyżacy, nie mogąc od czasu bitwy pod Grunwaldem łupić Polski i Litwy, a przyzwyczajeni do zbytkom ania, łupili i gnębili mieszczan i szlachtę zostającą pod

ich panowaniem. Uciśnieni nie widząc tedy innej rady, uciekli się roku 1454 pod opiekę króla polskiego. Stąd porastała ciężka i długa wojna między Polakami i Krzyżakami. Gdyby król Kazimierz miał wojsko stałe i pieniądze na jego utrzymanie, cała sprawa byłaby się zakończyła ro krótkim czasie, Atoli zebrana szlachta pobiwszy wroga i wypędziwszy go po części z kraju, na jesień zwykła wracać do domu, gdy tymczasem Krzyżacy odbierali zabrane miasta i zamki, mszcząc się na mieszkańcach. W ten sposób wojna trwała lat dwanaście, a ro ciągu tego czasu odbyło się 14 zjazdów i sejmów. Dla każdem z nich uchwalono podatki i pospolite ruszenia na wojnę przeciw Krzyżakom, aż nareszcie roku 1466 nastąpił pokój ro Toruniu. Krzyżacy zniewoleni byli oddać Polsce Prusy Zachodnie, zwane królewskiemi, a złożone z województwo: pomorskiego, malborskiego i chełmińskiego, razem z miastami Toruniem, Gdańskiem i Malborgiem. Reszta Prus na wschód ku Litwie pozostała przy Krzyżakach, a wielki mistrz ich miał uznawać króla polskiego jako swojego zwierzchnika. Wojna ta choć korzystna dla Polski, nie wypadła jak to przypuszczać należało. Potężny naród mógł zgnębić i rozpędzić Krzyżaków, a tego nie uczynił i przez to zgotował sobie ciężkie losy ro przyszłości. 

Czesi i Węgrzy widząc powodzenie króla Kazimierza, zawezwali na królów dwóch jego synów: Władysława i Jana Olbrachta. Później został Władysław królem obu tych krajów, a Jan Olbracht wrócił z Węgier do Polski. 

Król Kazimierz panował lat 45, umarł w roku 1492, mając lat 67. Za panowania tego monarchy ustanowiono regularne zjazdy narodowe i utworzono dwie izby: senatorską i poselską. W senatorskiej zasiadali i radzili wielcy panowie, kasztelani i wojewodzi, a z duchownych Biskupi i Arcybiskupi. Po izby poselskiej szlachta wybierała posłów z poroiatdro i ziem. Prawo każde po naradzeniu się musiało być uchwalone przez senat i izbę poselską. Narady takie zwały się sejmami i ustanowiono, że mają odbywać się co dwa lata. 

Tak więc Polska stanęła na szczycie potęgi! Jagiellonowie panują w ziemiach, rozciągających się między trzema morzami: Bałtykiem, Adryatykiem i Czarnem. Wrogowie Polski leżą u jej nóg bezsilni, pokonani. Ruś i Litwa pod błogimi rządami Polski dochodzą do rozkwitu. Hospodarowie wołoski i mołdawski hołdują Polsce, Węgry i Czechy zawierają sojusz, nastąpił długi spokój, pod którego skrzydłami zakwitło rolnictwo, podniósł się handel, rozwinął przemysł. 

Pomyślny stan ekonomiczny kraju wpłynął i na oświatę. Wszyscy garną się skwapliwie do nauk: szlachta, mieszczanie i kmiecie. Szkoły roją się od uczniów. Akademia Jagiellońska posiada pierwszorzędne siły naukowe, ludzi wielkiej nauki i cnoty. Liczba zakładów naukowych rozrasta. W tym czasie pojawiają się w Polsce pierwsze drukarnie. Jan Długosz pisze „Historyę Polski", Wit Stwosz ustawia w kościele Maryackim w Krakowie swe najznakomitsze dzieło snycerskie, wielki ołtarz, tymczasem Mikołaj Kopernik myśli głęboko i ogłasza światu naukę, że nie słońce obraca się naokoło ziemi, jak dotychczas sądzono, ale ziemia wykonuje ruch obrotowy wokoło słońca. Król zaś, ceniąc wysoko naukę i ludzi uczonych, wspierał gorliwie rozwój oświaty.