Bolesław III, Krzywousty

Syn Władysława Hermana i Judyty księżniczki czeskiej, ur. dnia 20 sierpnia 1086 roku, wstąpił na tron po ojcu w roku 1102. Miał żony: pierwszą, Zdzisławę, córkę Świętopełka, księcia ruskiego na Kijowie, zaślubioną ror, 1103 (zmarła w roku 1108), z niej Władysława II. Drugą żoną była Salomea, córka Henryka hr. Bergu, zaślubiona w roku 1113 (zmarła 27 lipca r. 1144) a z niej miał synów: Bolesława IV Kędzierzawego, Mieczysława III Starego, Henryka księcia Sandomierskiego (ur. 1132) i Kazimierza II Sprawiedliwego, jako też drogie córki. Bolesław Krzywousty umarł dnia 28 października 1138 roku, - żył lat 52, panował lat 36, pochowany w kościele katedralnym ro Płocku. 

Jest to jeden z najdzielniejszych królów polskich, który godzien stać obok Bolesława Wielkiego. W 47 bitwach pobił nieprzyjaciół polskiego narodu. Zaledwie 9 lat licząc, już prosił ojca, aby mógł wojować przeciw wrogom polskiej ziemi. Zezwolił Władysława, uradowany, źe w młodem pacholęciu bije takie dzielne serce, Młodziuchny książę walczył, dzielnie znosząc głód i trudy. 

Gdy Bolesław r. 1102 objął tron polski, wtedy trzeba mu było ciężkie staczać boje z nieprzyjaciółmi Polski. Starszy brat jego, Zbigniew, urażony źe nie jemu panowanie się dostało, podburzył na Polskę sąsiednie narody. Zatem Czesi, Niemcy, Rusini i Pomorzanie oręż przeciw Bolesławowi podnieśli; lecz ten nie tylko mężnie się im oparł, ale i w licznych bitwach pobił ich na głowę. 

Po kilka razy zwyciężał Rusinów. Całe Pomorze, tj. kraj leżący nad morzem Bałtyckiem, dziś Pomeranią zwany, zdobył i do Polski przyłączył, miasta: Białogard, Kołobrzeg, Wolin, Kamień, Koźlin i Szczecin, które to miasto leży przy ujściu Odry do morza Bałtyckiego, wpadły w moc Bolesława. Ponieważ Pomorzanie byli bałwochwalcami, przeto usilnie starał się Bolesław o zaprowadzenie między nimi chrześcijaństwa. W tym celu sprowadził św. Ottona. 

Mieszał się Bolesław Krzywousty także ro zatargi, między cesarzem Henrykiem VI Czechami a Węgrami zachodzącej, stając po stronie Węgrów. Henryk, który już i tak krzywem okiem patrzał na krdla polskiego, ponieważ go tenże nie chciał uważać swoim zwierzchnikiem, teraz rozdrażniony do reszty tem wtrącaniem się Bolesława ro jego osobiste zatargi z obcymi, wyruszył z wielkiem wojskiem na Polskę. Ale zaledwie dotarł do Wrocławia na Śląsku, już go opadł Bolesław ze swoimi dzielnymi wojakami i tylu Niemców wybił mu pod miastem, źe cesarz uznał wkrótce konieczność śpiesznego odwrotu. Od mnóstwa psów, które się zbiegły wówczas pod Wrocław, aby szarpać ciała poległych, poszła nazwa miejsca, gdzie odbyła się bitwa, „Hundsfeld czyli „Psie Pole.“ 

Co prawda, później pod koniec życia nie wiodło mu się tak świetnie, jak pod Wrocławiem; poniósłszy dużo strat w wojnach z Węgrami i następcą Henryka V, Lotaryuszem III, musiał ostatecznie złożyć temu cesarzom hołdz Pomorza i Rugii. 

Umarł w r. 1138, nakazawszy ro testamencie rozdział krdlestma między czterech synom.