August II, Sas

Syn młodszy Jana III Jerzego, elektora saskiego i Anny-Zofii, córki króla duńskiego. Urodził się dnia 12 maja 1670 r., wstąpił na elektorstwo w roku 1694 po śmierci brata starszego Jana IV Jerzego. Królem polskim obrany pod Wolą dnia 27 czerwca 1697 r., został koronowany w Krakowie dnia 15 września 1697 r., zrzekł się korony przez traktat altransztadzki dnia 24 września 1706. Po klęsce Karola XII, króla szwedzkiego, pod Połtawą dnia 8 lipca 1709 r., wrócił do Polski drugi raz panować. Miał żonę Krystynę-Eberhardynę, córkę Krystyna Crnesta, margrabi brandenburskiego z Beureuth, z niej syna Fryderyka-Augusta, który panował w Polsce pod imieniem Augusta III. - August II umarł w  Warszawie dnia 1 lutego 1733 r., żył lat 63, panował lat 32. Serce jego odesłane do Saksonii, wnętrzności złożone w kościele księży Kapucynów w Warszawie, a ciało pochowane w kościele katedralnym w Krakowie. 

Bezkrólewie po śmierci Jana III należy do najsmutniejszych epok naszej historyi. Turcy i Tatarzy wpadli na Podole i Ukrainę; wojsko kwarciane nie odebrawszy przysługującego im żołdu, dawnym zwyczajem zrobiło zmowę i gnębiło mieszczan i włościan. W Otwie magnaci wojowali jedni naprzeciw drugim, wszędzie panował jak największy nieład. Tedy Fryderyk August, jako jeden z licznych kandydatów do tronu, przyrzekł, iż temu wszystkiemu zaradzi, skoro go królem ogłoszą, między innemi wniesie do skarbu 10 milionów złotych polskich, Kamieniec, Ukrainę, Podole, Multany i Wołoszczyznę Polsce przywróci, a nadto 6000 wojska własnym kosztem będzie utrzymywał ku obronie kraju. Tak piękne obietnice Fryderyka Augusta spodobały się szlachcie, przeto ogłoszono go królem, poczem wkroczył z wojskiem do Krakowa i odbył koronacyę. 

Uspokoiwszy potem niezgody między szlachtą, zaczął myśleć o wykonaniu swoich przyrzeczeń. Wypędził tedy Tatarów z Podola, a następnie mocą zgody zawartej w Karłowicach, odebrał od Turków Kamieniec, mimo to jak prędko wszyscy przychylili się na stronę nowego króla, tak też zniechęcili się ku niemu. August II sprowadził bowiem z Saksonii kilkanaście tysięcy swoich wojsk, a Polacy zaczęli się lękać, aby zapomocą tych żołnierzy nie został samowładnym panem, wskutek czego powstała wielka nieufność ku monarsze.

W Rosyi panował ro tym czasie Piotr Wielki, któremu miele na tern zależało, żeby Inflanty i Estonię - prowincye leżące nad morzem Bałtyckiem - z miastami Rygą i Rewlem przeszły pod jego panowanie. Od czasów Jana Kazimierza posiadali je bowiem Szwedzi. Zjechawszy się tedy ro Ramie ruskiej z Augustem II, zmówił się z nim przecim królowi szwedzkiemu, Karolowi XII. Był to monarcha 18-letni, liczyli więc na jego niedoświadczenie, sądząc że go łatwo pokonają. Omylono się jednak, bo tenże nie tylko sam był dzielnym wojownikiem, ale i wojsko miał wyćwiczone. Pobił miąć nad Nemą 80000 Rosyan, a następnie przeszedłszy Dźwinę, odegnał wojska saskie i wkroczył do Polski, oświadczając równocześnie, że tylko pod tym warunkiem zamrze pokój z Polską, gdy król August pozbawiony będzie korony. Ponieważ szlachta przysięgi wierności, złożonej Augustami, złamać nie chciała, więc Karol XII zajmuje Wilno, Warszawę, bije wojska saskie pod Kliszowem, wreszcie zajmuje Kraków. Wobec tego sejm zgadza się na złożenie Augusta z tronu. Karol XII żądał, aby nowym królem obrano królewicza Jakóba, syna Jana III. Tęcz August pośpieszył się i schwytał go wraz z jego bratem - przebywających naonczas na Śląsku - obydwu osadzając ro jednej z twierdz saksońskich. Tedy Karol XII podał na kandydata do tronu Stanisława leszczyńskiego, którego też roku 1705 królem okrzyknięto. Atoli 8 lipca 1709 Piotr Wielki zadaje Szwedom srogą klęskę. Karol XII z garstką rycerzy Iedwie zdołał ujść do Turcyi, zaś August II ponownie ogłosił się królem. Stanisław leszczyński musiał więc opuścić kraj i udał się do Francyi, gdzie córkę swoją rozdał za króla francuskiego, Ludwika XV. Tymczasem w Polsce mowme powietrze i głód dziesiątkują ludność; liczne wojska saskie gnębią naród i szlachtę, aby wywołać rozruchy, które Augustowi miały posłużyć do zaprowadzenia samowładnych rządom. Zamiast rozruchów pozostał jednak w Tarnogrodzie ro r. 1715 związek czyli konfederacya szlachty z wojskiem i rozpoczęła się walka z załogą saską. Walka ta zniszczyła Polskę do reszty. 

Szlachta wyczerpana i oburzona na Augusta, źle postąpiła, wzywając na pomoc Piotra Wielkiego. Car posyła więc do Polski 18000 wojska, a sejm zwołany do Warszawy roku 1717 uchwala pod naciskiem Rosyi co następuje: 1) wojska saskie mają opuścić Polskę ro ciągu 25 dni; 2) związków czyli konfederacyi nie wolno na przyszłość zawiązywać; 3) wojska stałego Polska na przyszłość nie może posiadać więcej jak 24000 chłopa. Ostatni punkt był zgubą dla Polski, bo podczas gdy sąsiednie państwa wzmacniały się, zbroiły i usiłowały wytworzyć jak najpotężniejsze armie, to Polska przeciwnie rozbrajała się i tern samem osłabiała. Piotr Wielki ogłasza się cesarzem wszech Rosyi w r. 1721 i odtąd carstwo przybiera nazwę cesarstwa rosyjskiego. Od czasu rozróżnia cara Piotra do rozstrzygnięcia sprawa Polski, wpływ Rosyi w Polsce stale się rozmaga. Po ustąpieniu wojsk saskich i moskiewskich nastąpił w Polsce pokój, który trwał lat 16. W czasie tego pokoju szlachta gnuśniała do reszty; a poszło to za przykładem króla, który jadł, pił, zbytkował i swawolił  nadto zaniedbywała rolnictwo, myśląc tylko o zdobywaniu urzędów i godności, aby bez trosk i pracy żyć używać. Panowie starali się o względy szlachty, ta znowu o względy panów. Za hasło polityczne służył frazes: „Polska bezrządem stoi." Urządzano bankiety i biesiady i powtarzano sobie: „Za króla Sasa, jedz, pij i popuszczaj pasa!"