Aleksander Jagiellończyk

Syn czwarty Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuskiej, córki cesarza Albrechta II. Urodził się dnia 5 sierpnia 1461 r. - Został wielkim księciem litewskim po śmierci ojca w r. 1492. Obrany królem polskim na sejmie co Piotrkowie dnia 4 października 1501 r. - Miał żonę Helenę, córkę Iwana Wasilewicza, w ks. Moskwy, zaślubioną w r. 1495 (zmarłą w Wilnie w r. 1513 i tamże pochowana). Aleksander umarł bezpotomnie w Wilnie dnia 19 sierpnia 1506 r., żył lat 46, panował lat 5, pochowany w kościele katedralnym w Wilnie. 

Wybrany królem, przybył tedy Aleksander do Krakowa i został koronowanym przez swego brata fryderyka, ówczesnego Biskupa Krakowskiego i Kardynała. 

Zaraz po koronacyi wyjechał król na Litwę, żeby jej bronić przed Iwanem, który mimo pokrewieństwa z Aleksandrem już po raz wtóry ją najechał i pustoszył. Helena bowiem, żona Aleksandra, była właśnie córką owego Jana. Jakoż po licznych utarczkach zawarto z Moskwą roku 1505 sześcioletni rozejm czyli zawieszenie broni, mocą którego odstąpiono Moskwie kraje nad Desną. 

Tymczasem w Polsce zapanował nieład i rozprzężenie, zwłaszcza że Tatarzy spustoszyli kraj aż po Jarosław, a Stefan, wojewoda mołdawski, zabrał Pokucie (teraźniejszą południową Galicyę). 

Na Litwie wybuchły wielkie niesnaski między panami z powodu Michała Glińskiego, kniazia ruskiego, który był wielkim ulubieńcem króla. To też Aleksander obsypywał go licznymi darami i tak wzbogacał, że Gliński stał się na Litwie przemożnym panem. Twierdzono, iż pół Litwy dzierżył w ręku i posądzano go nawet, że zamyśla udzielnym zrobić się księciem. Wskutek tego wszystkiego znienawidzili go inni panowie litewscy i oskarżyli przed królem. Tenże, chcąc kłótnie uspokoić, zwołał sejm do Brześcia litewskiego. Atoli Gliński zręcznością i nadskakiwaniem, jako też oczernianiem przed królem nieprzyjaznych mu panów litewskich, spowodował już naprzód, że król gotów był głównych przeciwników Glińskiego stracić. Ra szczęście był naówczas przy królu na Litwie kanclerz Jan Łaski, który monarchę odwiódł od tak porywczego postępku i krzyczącej niesprawiedliwości. Klimo to Zabrzezińskiemu, trockiemu wojewodzie i jednemu z głównych przeciwników kniazia, król odebrał województwo. Dobrze przynajmniej, że się skończyło na mniejszej niesprawiedliwości. 

Na sejmie w Radomiu, dokąd w roku 1505 zjechali się Polacy i Litwini, Biskup wileński Tabor ostro królowi wymawiał tę stronniczość w sprawach litewskich, co króla i tak już cierpiącego o tyle wzruszyło, że częściowo został paraliżem tknięty. Ale władza królewska także została na tym sejmie jakoby sparaliżowaną, gdyż uradzono, że król nie będzie mógł odtąd nic ważnego zrobić bez wspólnego zezwolenia panów i szlachty, to jest senatu i posłów. niedługo potem, bo w roku 1506, najechali Tatarzy w ogromnej liczbie Litwę, pustosząc kraj ogniem i mieczem. Król, złożony niemocą, naczelne dowództwo oddał Glińskiemu, który tęgim był wojownikiem i na czele zebranego naprędce rycerstwa - coś około 7000 - odniósł był pod Kłeckiem walne zwycięstwo. W bitwie tej położono trupem 20000 Tatarów, 3000 chłopa wzięto do niewoli, nadto oswobodzono 40 000 jeńców chrześcijańskich. 

Król był już dogorywający i mowę stracił, gdy mu doniesiono o zwycięstwie pod Kłeckiem. Wzniósłszy tedy oczy i ręce dziękczynnie ku niebu, Bogu ducha oddał. 

Monarcha ten słabego był charakteru i małomówny. Lubił bardzo muzykę, opiekował się naukami, jak wszyscy Jagiellonowie, ale był także jak oni rozrzutnym. Wskutek tego powiedziano o nim, że w samą porę umarł, gdyż w przeciwnym razie byłby całą Litwę i Koronę rozdarował. 

Krótkie, bo tylko pięcioletnie panowanie tego króla pamiętne jest zebraniem i wydrukowaniem dawniejszych i nowych praw krajowych, oraz przywilejów. Dzieła tego dokonał uczony i doradca królewski, Jan Łaski. Od jego też nazwiska ów zbiór praw i ustaw krajowych nazwano „Statutem Łaskiego.“