Kossak J. - Pierwsze ilustracje do  Ogniem i mieczem H. Sienkiewicza. 1886.

KOSSAK Juliusz - [Album ilustracyj do H. Sienkiewicza Ogniem i mieczem]. Lwów [1886]. E. Trzemeski. 4 podł., tabl. 9: reprodukcje formatu: ca 18x25 cm, na arkuszu 33x47 cm. współczesna teka półpłócienna, okładki broszurowe naklejone na tekę.
Okładki broszurowe nieco otarte i zakurzone, marginesy pierwszej tablicy lekko zabrudzone i naddarte, pozostałe tablice w stanie dobrym. Do kompletu brak trzech tablic (7, 8, 11). Tytuł okładkowy: Ogniem i mieczem. Zawiera:
I. Spotkanie Skrzetuskiego z Chmielnickim na Dzikich Polach.
II. Przygoda w drodze do Łubniów
III. Pochód Chmielnickiego z Tuchaj Bejem
IV. Napad Bohuna na Kurcewiczów w Rozłogach
V. Książę Jeremi na Mogile
VI. Podbipięta z Półjanem pod Konstantynowem
IX. Helena z Zagłobą, Wołodyjowskim i Rzędzianem w ucieczce z Czortowego Jaru
X. Śmierć Longinusa Podbipięty
XII. Skrzetuski przed królem w Toporowie
Dodatkową kompozycję umieścił artysta na przedniej okładce broszurowej. Ukazał na niej pobojowisko z bielącymi się szkieletami i szczątkami uzbrojenia, nad którymi unosi się gromada czarnych ptaków; w tle ciągną wojska tatarskie.
Album pierwszych ilustracji do "Ogniem i mieczem", autorstwa Juliusza Kossaka. Powieść była drukowana w odcinkach od 1883, a jej pierwsze książkowe wydanie ukazało się w 1884 r.  Dwa lata później, działający we Lwowie Edward Ignacy Trzemeski (1843-1905) – tamtejszy fotograf i wydawca, zaprosił do współpracy i zlecił zilustrowanie „Ogniem i mieczem” Juliuszowi Kossakowi (1824-1899), malarzowi specjalizującemu się w malarstwie historycznym i batalistycznym, znanemu zwłaszcza z realistycznych przedstawień koni.  Praca nad akwarelami trwała dwa lata, od 1885 do 1886 i zaowocowała wspaniałym cyklem  12 prac, które następnie Trzemeski zreprodukował techniką światłodruku i wydał w formie eleganckiego wielkoformatowego albumu w 1886. Prace Juliusza Kossaka zrobiły na odbiorcach ogromne wrażenie, zostały ponownie wykorzystane w mniejszych wymiarowo  albumach wydanych  przez  Wydawnictwo „Kraj w obrazach” (1898, 1899), jak również na pocztówkach.  Oryginalne akwarele Juliusza Kossaka do „Ogniem i mieczem” zostały zaprezentowane  w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w 1886 r. Po zakończeniu pracy doszło do konfliktu między artystą i wydawcą, gdyż Juliusz Kossak sprzedał zestaw  12 prac wkrótce po ich ukończeniu, hrabiemu Jerzemu Dunin-Borkowskiemu.  Prawa do dzieł rościł sobie Trzemeski, który planował nawet walczyć o nie przed sądem. Cykl, uważany przez wiele lat za zaginiony, znajdował się w prywatnych kolekcjach na zachodzie Europy, wrócił do Polski i został zaprezentowany w 1999 r. w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa podczas wystawy „ Juliusz Kossak (1824-1899). W setną rocznicę śmierci artysty”. W ubiegłym roku, zachowany w komplecie przez blisko półtora stulecia cykl akwarel Juliusza Kossaka trafił pod młotek, a cena tego wyjątkowego dzieła przekroczyła milion złotych.
Prezentowany tu album stanowi dużą rzadkość. Liczne publikacje dotyczące twórczości Juliusza Kossaka odnotowują z reguły jedynie późniejsze edycje albumu (z lat 80. XIX stulecia). Nie dotyczy to monografii K. Olszańskiego ("Juliusz Kossak", Wr. 1988), gdzie znaleźć można informacje o pracy artysty nad cyklem i późniejszych losach jego dzieła.